Εγγεγραμμένοι, Αποκλεισμένοι και Εκλεγμένοι: Σκέψεις σχετικά με την κινητοποίηση, τον αποκλεισμό και την εκλογή ακροδεξιών κομμάτων στις εκλογές Μαΐου / Ιουνίου 2023
Φέτος σημειώθηκε νέο ρεκόρ στις ελληνικές βουλευτικές εκλογές του Μαΐου. Πενήντα (50) πολιτικά κόμματα και συνασπισμοί κομμάτων εγγράφηκαν στο Ανώτατο Δικαστήριο για να συμμετάσχουν και να διεκδικήσουν την ψήφο του εκλογικού σώματος , ενώ, το 2019, ο αριθμός των εγγραφών ήταν μόνο 24. Είναι ενδιαφέρον ότι από αυτούς τους 50 πολιτικούς σχηματισμούς, οι 15 έχουν κάποια αναφορά στην ακροδεξιά, εκφράζοντας κυρίως αντιμεταναστευτικές θέσεις και εθνικιστικές αφηγήσεις. Αυτός ο μεγάλος αριθμός οριακών σχηματισμών υποδηλώνει μια υπερδραστηριότητα εντός του οικοσυστήματος και των διαφόρων υποσυστημάτων του της ακροδεξιάς. Σε αυτό το δοκίμιο, θα εξετασθούν τρία βασικά σημεία: πρώτον, η κινητικότητα εντός του ακροδεξιού χώρου, δεύτερον, ο ρόλος/έλεγχος του Ανωτάτου Δικαστηρίου στη συμμετοχή των κομματικών σχηματισμών στις εκλογές και τρίτον η εκλογική επίδοση των ακροδεξιών κομμάτων στις διπλές εκλογές Μαΐου / Ιουνίου 2023.
Όσον αφορά την πρώτη, παρόμοια με προηγούμενες περιπτώσεις, μια σειρά νέων σχηματισμών προέρχονται από την απόσχιση από το κυβερνητικό κόμμα της ΝΔ που εκφράζουν πιο ακραίες θέσεις, ιδίως σε ό,τι αφορά τις πολιτικές ασφαλείας και την αντιμεταναστευτική πολιτική. Επιπρόσθετα, η τελευταία νομοθεσία (39/01.03.2022) για την κρατική χρηματοδότηση πολιτικών κομμάτων και συνασπισμών κομμάτων ορίζει ότι τα πολιτικά κόμματα που ξεπερνούν το 1,5% στις εθνικές εκλογές δικαιούνται χρηματοδότηση. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα τελευταία exit poll δείχνουν ότι περισσότερο από το 10% του εκλογικού σώματος σκέφτεται να ψηφίσει ακροδεξιό σχηματισμό, αυτό μπορεί να σημαίνει πιθανή πρόσβαση σε χρηματοδότηση για ορισμένους, ακόμη και αν δεν φτάσει το όριο του 3%, για να μπουν στο κοινοβούλιο.
Η πρόσβαση στην κρατική χρηματοδότηση δημιουργεί καλύτερες μακροπρόθεσμες ευκαιρίες για πολιτικά πρόσωπα και κόμματα, και για ορισμένα από αυτά, αποτελεί κίνητρο πολιτικής δραστηριότητας. Εξάλλου, ο μεγάλος αριθμός διαφορετικών σχηματισμών, οι ατομικοί οπορτουνισμοί των ηγετών των κομμάτων και ο εσωτερικός ανταγωνισμός υποδεικνύουν έλλειψη ικανότητας σχηματισμού ενός συσπειρωμένου ενιαίου μετώπου της ακροδεξιάς και πιθανή μείωση και διασπορά των ψήφων. Αυτό δεν αποκλείει, ωστόσο, έναν πιθανό ευρύτερο συνασπισμό στο μέλλον. Η σχετική προσπάθεια πάντως του αρχηγού της Ελληνικής Λύσης που ζητούσε κινητοποίηση του “εθνικού πατριωτικού μετώπου” για να επιτευχθεί πιο δυναμική εκπροσώπηση στο εθνικό κοινοβούλιο, στις εκλογές του Ιουνίου 2023, έπεσε στο κενό.
Το δεύτερο σημείο αναφέρεται στο νομοθετικό πλαίσιο που θεσπίστηκε μετά τη δίκη και την αποσύνθεση της Χρυσής Αυγής και τις εξελίξεις στον ακροδεξιό χώρο για τον αποκλεισμό και την απαγόρευση συμμετοχής κόμματος στις εκλογές. Αυτό το πλαίσιο εστίαζε στο Εθνικό Κόμμα-Έλληνες, που έχει συσταθεί από ένα πρώην μέλος της Χρυσής Αυγής, τον Ηλία Κασιδιάρη (που εκτίει ποινή φυλάκισης). Τελικά, το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε να ακυρώσει το κόμμα λόγω, μεταξύ άλλων, της υποκίνησης βίας, της ασέβειας στη δημοκρατία, της προώθησης ολοκληρωτικών ιδεολογιών, της διάδοσης ρατσιστικών και μισαλλόδοξων ιδεών και μίσους που απειλούν την ειρηνική συνύπαρξη κοινωνικών ομάδων στη χώρα. Είναι η πρώτη φορά, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, που το δικαστήριο εξέτασε το αίτημα για μια τέτοια απαγόρευση για την προστασία της δημοκρατίας και του ισχύοντος συντάγματος.
Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει απαγόρευση των λειτουργιών του ίδιου του κόμματος, αλλά απλώς προσωρινή απαγόρευση συμμετοχής στις συγκεκριμένες εκλογές που αφήνουν ανοιχτή την ευκαιρία στο κόμμα να επανενταχθεί στο μέλλον σε μια προσπάθεια παράκαμψης της προηγούμενης απαγόρευσης. Τέλος, η απόφαση του δικαστηρίου περιελάμβανε και αποκλεισμούς άλλων ακροδεξιών σχηματισμών κυρίως λόγω τεχνικών στοιχείων της διαδικασίας, κάτι που προκάλεσε κάποιες επικρίσεις για το πόσο το κυβερνών κόμμα της ΝΔ χρησιμοποιεί τη διαδικασία ως στρατηγικό εργαλείο για να υπονομεύσει τους πολιτικούς αντιπάλους της στην ακροδεξιά, για εκλογικό της όφελος.
Το θέμα της απαγόρευσης των πολιτικών κομμάτων που αποτελούν απειλή για τη δημοκρατία, ξεκίνησε αμέσως μετά την εμφάνιση της Χρυσής Αυγής στις εκλογές του 2012. Ωστόσο, συζητήθηκε σοβαρά μόλις το 2021, με αλλεπάλληλες παρεμβάσεις στη νομοθεσία που οδήγησαν τελικά στην απαγόρευση του Εθνικού Κόμματος – ΄Ελληνες στις εκλογές του Μαΐου. Αλλά στις εκλογές του Ιουνίου, η απαγόρευση καταστρατηγήθηκε μέσω του κόμματος Σπαρτιάτες. Η ανάγκη για μια μακροπρόθεσμη λύση, με καλύτερα καθορισμένα κριτήρια γίνεται έτσι εμφανής, για την προστασία της ελεύθερης λειτουργίας του κράτους και έναν υγιέστερο πολιτικό ανταγωνισμό που δεν θα αφήνει κανένα περιθώριο να υπονοηθεί ότι η δικαστική εξουσία είναι εργαλείο πολιτικής εξουσίας.
Το τρίτο και τελευταίο σημείο αναφέρεται στην εκλογική επίδοση των ακροδεξιών κομμάτων που τελικά συμμετείχαν στις εκλογές. Η πρώτη εκλογική αναμέτρηση του Μαΐου δείχνει συνολικά μια ενδυνάμωση της ακροδεξιάς ψήφου, σε συλλογικό επίπεδο. Η Ελληνική Λύση, ένα κόμμα βασισμένο σε συνδυασμό θεωριών συνωμοσίας, ψευδο-επιστήμη, παραπλάνησης του κοινού και διάδοση ψευδών ειδήσεων, με αρχηγό τον Κυριάκο Βελόπουλο είναι το ακροδεξιό κόμμα που κατάφερε να ξεπεράσει το εκλογικό όριο, και με 4.45% κατάφερε να εισέλθει στη Βουλή. Έκπληξη, όμως, αποτελεί το κόμμα Νίκη, ένα κόμμα προσηλωμένο στο τρίπτυχο “πατρίς-θρησκεία-οικογένεια”, αυτοπροβαλλόμενο ως “δημοκρατικό πατριωτικό κίνημα”, βασισμένο στις αρχές της Χριστιανικής Ορθοδοξίας, με αρχηγό τον Δημήτρη Νατσιό, που ενώ δεν κατάφερε να συγκεντρώσει το απαραίτητο 3%, κατάφερε να αποσπάσει 2.92% της συνολικής ψήφου.
Οι εκλογές του Ιουνίου, θα κατέγραφαν μια ακόμα μεγαλύτερη άνοδο του ακροδεξιού χώρου, με την είσοδο μάλιστα τριών κομμάτων στη Βουλή, της Ελληνικής Λύσης (4.44%), της Νίκης (3.69%), και του κόμματος των Σπαρτιατών (4.68%). Οι Σπαρτιάτες, ένα κόμμα του οποίου η ενεργή δράση και εκστρατεία ξεκίνησε μόλις λίγες εβδομάδες πριν από τις εκλογές, ήταν μια ιδιαίτερη έκπληξη, καθώς έγινε το πέμπτο ισχυρότερο κόμμα στη χώρα. Με αρχηγό, τυπικά, τον Βασίλη Στίγκα, ιδρύθηκε το 2017. Το κόμμα αυτό τοποθετείται στην “εθνική πατριωτική δεξιά”, με σκοπό την υπεράσπιση και επικράτηση ενός “υγιούς ελληνικού εθνικισμού και πατριωτισμού”. Η ανάδειξη και η ξαφνική είσοδός του στην εκλογική σκηνή και τη Βουλή οφείλεται στον Ηλία Κασιδιάρη, που εξέφρασε ενεργά την υποστήριξή του προς το κόμμα, και προέτρεψε τους υποστηρικτές του να στηρίξουν το νέο κόμμα στις κάλπες του Ιουνίου, παρακάμπτοντας μέσω αυτού την απαγόρευση συμμετοχής στις εκλογές του δικού του κόμματος Έλληνες. Προφανής τακτική Δούρειου Ίππου. Η σύμπνοια της ελεγχόμενης από τον Κασιδιάρη κοινοβουλευτικής ομάδας των Σπαρτιατών απέναντι στις προσωπικές επιδιώξεις του τυπικού αρχηγού, δείχνουν ότι κληρονομιά και αντιδημοκρατική ρητορική της Χρυσής Αυγής, εξασφάλισαν παρουσία στη Βουλή.