Όχι ένας αλλά αρκετοί ελέφαντες στο δωμάτιο των ευρωεκλογών
Οι ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου 2024 μπορεί να σηματοδοτήσουν το πέρασμα σε μια νέα πολιτική και οικονομική πραγματικότητα, πιο σκληρή και αβέβαιη από εκείνη που βιώνουμε σήμερα, τα βασικά χαρακτηριστικά της οποίας φαίνεται να έχουν αποκρυσταλλωθεί όλο το προηγούμενο διάστημα.
Το πρώτο και βασικό χαρακτηριστικό είναι η άνοδος των ακροδεξιών και ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων στο σύνολο των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Μία τάση που ενισχύεται σταθερά τα τελευταία πολλά χρόνια αλλά λαμβάνει πλέον δομικές διαστάσεις εντός του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η χώρα μας, όπως και πολλά άλλα κράτη-μέλη, δεν ξεφεύγει από αυτή την τάση και το ερώτημα που γεννάται πλέον είναι σε ποιο βαθμό η δυναμική των ακροδεξιών και ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων θα επαληθευτεί στην κάλπη και πώς το αποτέλεσμα θα επηρεάσει το σχηματισμό και τις σχέσεις των πολιτικών ομάδων στη νέα σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Κομισιόν.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η βαθιά σύνδεση κρίσιμων αλλά διαφορετικών μεταξύ τους θεμάτων της πολιτικής ατζέντας και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία των πολιτών αλληλεπιδρά μαζί τους. Ποια είναι αυτά τα θέματα; Το πρώτο είναι οι κοινωνικές, περιφερειακές και εισοδηματικές ανισότητες. Το δεύτερο είναι η στεγαστική κρίση, το τρίτο το προσφυγικό και το μεταναστευτικό ζήτημα και το τέταρτο η κλιματική κρίση. Τα παραπάνω τέσσερα θέματα αλληλοσυνδέονται και παράγουν πολιτικές σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο που είτε τείνουν να είναι ελλειμματικές, να μην απαντούν δηλαδή στη ρίζα των αιτιών που τα γεννούν, είτε να γίνονται αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης από ακροδεξιές και λαϊκιστικές δυνάμεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το απλοϊκό σχήμα που προωθήθηκε σταθερά στο δημόσιο ευρωπαϊκό διάλογο από οπισθοδρομικές πολιτικά και κοινωνικά δυνάμεις σε πολλά κράτη-μέλη και είναι εκείνο που δίνει στην κλιματική κρίση συνομωσιολογικές διαστάσεις, που συνδέει το προσφυγικό με την αύξηση των ανισοτήτων ή ερμηνεύει τη στεγαστική κρίση απλά και μόνο ως αποτέλεσμα του ελλείμματος σε κτιριακό απόθεμα, απαιτώντας νέες επενδύσεις σε οικοδομικά έργα και κατασκευές που έχουν αμφίβολο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, αφήνοντας εκτός συζήτησης μεγάλες και κρίσιμες διαστάσεις της.
Το τρίτο χαρακτηριστικό που έχει αποκρυσταλλωθεί όλο το προηγούμενο διάστημα και αναμένεται να αποτυπωθεί στην κάλπη των ευρωεκλογών αφορά στο ενεργειακό ζήτημα και στην αυτάρκεια που αποτυγχάνει να διασφαλίσει η ΕΕ για τους πολίτες της. Η ενεργειακή κρίση και ανασφάλεια που κορυφώθηκε με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα ενισχύει εκείνες τις δυνάμεις που μιλούν για την αποτυχία του ευρωπαϊκού οράματος και των ιδρυτικών στόχων της Ένωσης, ζητώντας μια χαλαρότερη Ένωση στη βάση ισχυρότερων εθνών-κρατών, μια Ένωση που θα προβάλλει εντονότερα εκείνα τα στοιχεία που χωρίζουν τις κοινωνίες, παρά εκείνες τις πολιτικές που τις φέρνουν εγγύτερα, όπως είναι η αρχή της συνεργασίας και της αλληλεγγύης, η ελευθερία των μετακινήσεων ανθρώπων, αγαθών και εμπορευμάτων, αλλά και η ασφάλεια που παρέχεται εντός των ευρωπαϊκών συνόρων σε ένα γεωπολιτικό περιβάλλον ιδιαίτερα ασταθές και ευμετάβλητο.
Όλα τα παραπάνω ζητήματα έρχονται με ορμή στο δημόσιο διάλογο τους μήνες που μεσολαβούν μέχρι τον Ιούνιο και καλούν τόσο την ερευνητική κοινότητα όσο και την κοινωνία των πολιτών να πάρουν θέση, να συζητήσουν, να προτείνουν, να αναδείξουν προτάσεις και πολιτικές και, κυρίως, να θέσουν τα προβλήματα και τις προκλήσεις στην συνολική τους διάσταση. Αυτό επιχειρούμε να κάνουμε και εμείς στο ETERON με τις Όψεις των Ευρωεκλογών 2024.