Alexandre B. Hedjazi: Η φύση μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη πολεοδομικών πολιτικών με έμφαση στην αστική ανθεκτικότητα
Συνέντευξη στον Δημήτρη Ραπίδη.
Οι πόλεις συμβάλλουν σε περισσότερο από το 70% των παγκόσμιων εκπομπών CO2 ενώ είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ποιες λύσεις βασισμένες στη φύση θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των πόλεων;
Ένα από τα πιο κοινά παραδείγματα NBS (Nature Based Solutions) είναι η επέκταση της αστικής βλάστησης, όπως η φύτευση δέντρων, οι πράσινες στέγες και προσόψεις ή η δημιουργία οικολογικών διαδρόμων.
Η βλάστηση παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση πολλών οικολογικών προκλήσεων στις πόλεις. Από τη μείωση του κινδύνου του Urban Heat Island, της υπερθέρμανσης δηλαδή των πόλεων, μέχρι τον έλεγχο των εκπομπών Co2 και άλλων ρύπων, η βλάστηση μπορεί να μειώσει τη θερμοκρασία της ημέρας και της νύχτας και να φιλτράρει τον αέρα.
Η αστική βλάστηση μπορεί επίσης να συμμετάσχει στη μείωση της απορροής του νερού της βροχής και να διευκολύνει τη διήθηση του νερού στα υπόγεια ύδατα αντί να οδηγείται στις αποχετεύσεις. Η αστική βλάστηση μπορεί παράλληλα να συμβάλει θετικά στη μείωση της ηχορύπανσης, στη βελτίωση της αισθητικής περιοχών καθώς και στην ανάπτυξη νέων χώρων αναψυχής.
Επιπρόσθετα, η φύση στην πόλη μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη και την επιτάχυνση πολεοδομικών πολιτικών με έμφαση στην αστική ανθεκτικότητα. Ενώ ελαχιστοποιεί τον αντίκτυπο των ακραίων καιρικών φαινομένων (πλημμύρες, ξηρασία, αιθαλομίχλη κ.λπ.), μπορεί επίσης να βελτιώσει τη βιωσιμότητα των αστικών περιοχών. Ένας πράσινος, φυλλώδης διάδρομος δέντρων που αντικαθιστά τις λωρίδες στάθμευσης των αστικών οδών ταχείας κυκλοφορίας συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα και του νερού, στη δυνατότητα φιλτραρίσματος του νερού στα υπόγεια ύδατα, στη βελτίωση της βιοποικιλότητας, στην αυξημένη ανθεκτικότητα απέναντι στην κλιματική αλλαγή και στην παροχή χώρων αναψυχής για τις αστικές κοινότητες. Η μετατροπή ορισμένων χώρων στάθμευσης σε χώρους αξιοποίησης από πεζούς με διαπερατό πεζοδρόμιο και χώμα μπορεί να βοηθήσει στη συλλογή νερού και να δημιουργήσει ευκαιρίες για κοινωνική αλληλεπίδραση, υπαίθρια καθίσματα και δημιουργία δημόσιων χώρων που ενισχύουν τη συμμετοχή των πολιτών στην τοπική κοινότητα και ανάπτυξη.
Μιλώντας για τα αστικά κέντρα και πολιτικές “πράσινης” παρέμβασης, πως μπορούν τα μεγάλα αστικά κέντρα να έρθουν πιο κοντά σε ζητήματα που συνδέουν τη στέγαση με τις κλιματικές προκλήσεις;
Μεταξύ των μελετητών που ασχολούνται με το θέμα, ο Peter Calthrope στο «The next American metropolis» (1993) επινόησε απλές παρεμβάσεις σε ορισμένες αστικές περιοχές που μπορούν να μειώσουν τον αντίκτυπο της υψηλότερης θερμοκρασίας στα κτίρια, μειώνοντας έτσι τη μεγαλύτερη ανάγκη για ψύξη καθώς και τη μεγαλύτερη ανάγκη για θέρμανση το χειμώνα.
Αυτές οι επεμβάσεις περιλαμβάνουν -όπου είναι δυνατόν- την κάλυψη ταρατσών με PVC / ηλιακό πάνελ που μειώνει την επίδραση της υψηλής θερμοκρασίας στο κέλυφος του κτιρίου, τις προσόψεις και τα μπαλκόνια. Ο φυσικός αερισμός και φωτισμός μπορούν να χρησιμοποιηθούν εκτενώς για την αποκατάσταση της φυσικής δυναμικής και των διεργασιών ψύξης και θέρμανσης. Βεράντες, αυλές και εξωτερικές παρεμβάσεις/προεξοχές μπορούν να προστεθούν σε κτίρια για να δημιουργήσουν ζώνες προστασίας. Οι στενότεροι δρόμοι θα μειώσουν επίσης τη χρήση και την απώλεια ενέργειας και θα ενθαρρύνουν την ήπια κινητικότητα.
Προφανώς, σε όλα τα παραπάνω, πρέπει να προστεθούν μέτρα για μεγαλύτερη ενεργειακή απόδοση των κτιρίων στο αστικό περιβάλλον ώστε να αυξηθεί συνολικά το θετικό αποτύπωμα όλων των παρεμβάσεων.
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO), το 79% της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων καταναλώνεται σε μακρινές αστικές περιοχές. Υπάρχουν τρόποι για να έρθει η παραγωγή τροφίμων πιο κοντά στους ανθρώπους στις πόλεις, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι σε μεγάλες πρωτεύουσες, όπως το Παρίσι, το Βερολίνο ή το Λονδίνο, δεν υπάρχει αρκετός χώρος;
Η εισαγωγή φυσικών λύσεων, αυτά που ονομάσαμε NBS (Nature Based Solutions), στις πόλεις μπορεί να βελτιστοποιήσει την τοπική παραγωγή τροφίμων και να μειώσει τη χρήση της ενδοχώρας και των περιφερειών της πόλης, αφήνοντάς τις να παίξουν το φυσικό τους ρόλο ως πεδία φιλτραρίσματος και καθαρισμού. Η εισαγωγή των NBS στις πόλεις μπορεί επίσης να συμβάλλει στην αξιοποίηση πόρων. Αυτό μπορεί να γίνει με τη χρήση ιδιωτικών και δημόσιων μεγάλων κτιρίων (π.χ. σχολεία, δημόσια κτίρια, εμπορικά κέντρα) για την παραγωγή τροφίμων σε στέγες κτιρίων. Παράλληλα, η παραγωγή τροφίμων μπορεί να αναπτυχθεί κάθετα στις πόλεις χάρη σε αστικές φάρμες και τεχνικές υδροπονικής καλλιέργειας που μειώνουν τη χρήση νερού έως και 90% σε σύγκριση με τη συμβατική γεωργία.
Το Φόρουμ των Δημάρχων συγκεντρώνει το διεθνές ενδιαφέρον ως πεδίο ανταλλαγής καλών πρακτικών και δημιουργίας δικτύων. Πως θα μπορούσαν να κερδίσουν από το Φόρουμ πόλεις όπως η Αθήνα, για παράδειγμα, που αντιμετωπίζει πιεστικές κλιματικές προκλήσεις;
Μαζί με άλλες θεσμικές συναντήσεις που πρωτοστατούν στην ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών βιωσιμότητας μεταξύ των πόλεων και στην οικοδόμηση συλλογικής γνώσης, το Φόρουμ των Δημάρχων χρησιμεύει ως πλατφόρμα για συνεχή ανταλλαγή και αμοιβαία μάθηση, όπου οι δήμαρχοι παρουσιάζουν τις καινοτόμες λύσεις τους στις κοινές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πόλεις παγκοσμίως.
Οι πόλεις μαθαίνουν η μία από τις βέλτιστες πρακτικές της άλλης για τη δημιουργία αστικών κέντρων ουδέτερων για το κλίμα, την αύξηση της αστικής ανθεκτικότητας, την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στις περιβαλλοντικές πολιτικές, τον μετριασμό των επιπτώσεων των δυσμενών καιρικών φαινομένων και την ενεργό συμμετοχή των κοινοτήτων στη χάραξη και εφαρμογή πολιτικής.
Οι ελληνικές πόλεις όπως η Αθήνα, συμμετέχοντας στο Φόρουμ των Δημάρχων συνοδευόμενες από δημοτικούς εμπειρογνώμονες σε τομείς προτεραιότητας, μπορούν να διαμορφώσουν έναν κύκλο μεταφοράς εμπειριών, προωθώντας παράλληλα το ελληνικό μοντέλο βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Η συμμετοχή σε αυτά τα φόρα θα δώσει επίσης στις ελληνικές πόλεις την ευκαιρία να αποφύγουν κάποια από τα λάθη των Ευρωπαίων ομολόγων τους, εξοικονομώντας δημόσια κεφάλαια και χρόνο που χρησιμοποιούνται για πειραματισμό και δαπανώνται σε εισαγόμενα μοντέλα που δεν είναι προσαρμοσμένα στις κλιματικές και περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες των εκάστοτε πόλεων.
Επίσης, η συμμετοχή σε αυτά τα φόρα επιτρέπει στις πόλεις να χρησιμοποιήσουν τις πλατφόρμες διεθνούς διακυβέρνησης, όπου τα κράτη είχαν τον τελευταίο λόγο, για να εκφράσουν τις ανησυχίες και να μοιραστούν οράματά τους για το μέλλον μέσω της οικοδόμησης συμμαχιών με άλλους δήμους διεθνώς.
