PROJECT: TikTok & Νέοι

PROJECT: TikTok & Νέοι

Κλείσιμο
Project: TikTok & Νέοι
  • Σχετικά με το project

    Αδιαμφισβήτητα το TikTok αποτελεί την πλέον περιζήτητη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης συγκριτικά με τις άλλες εφαρμογές του ψηφιακού σύμπαντος. Από την έναρξη της λειτουργίας του, το 2016, έως τις μέρες μας και με κομβικό σταθμό ιλιγγιώδους ανάπτυξης τη διετία της πανδημικής κρίσης (2019-2020), ο αριθμός των χρηστών του διαρκώς αυξάνεται (1,5 δισεκατομμύριο ανά μήνα παγκοσμίως-3.84 εκατομμύρια και ποσοστό αύξησης 27.5% των χρηστών κατά το έτος 2023-2024 στην Ελλάδα). Μαζί όμως με τον αριθμό των χρηστών, αυξάνεται και η δημόσια ανησυχία για τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες και την πολιτική επίδραση που μπορεί να προκαλέσει η πολύωρη, ημερήσια έκθεση στο συγκεκριμένο Μέσο. Ιδιαιτέρως δε καθώς, την πρωτοκαθεδρία στην κατανάλωση οπτικού περιεχομένου της πλατφόρμας κατέχει το νεανικό κοινό, η επονομαζόμενη Gen Z (18-25 ετών) με ποσοστό 30,5% επί του συνόλου των χρηστών του, αλλά και άτομα που ανήκουν στο φάσμα της ανηλικότητας (13-17 ετών) με ποσοστό 30,2% αντίστοιχα .

    Στόχος της παρούσας έρευνας δεν είναι η αναπαραγωγή του ηθικού πανικού αλλά η νηφάλια χαρτογράφηση αυτού του ψηφιακού οικοσυστήματος και των κύριων πολιτισμικών και πολιτικών δυναμικών που αναπτύσσονται εντός του. Η έρευνα εξετάζει ενδιαφέρουσες παραμέτρους σε σχέση με τη χρήση της δημοφιλούς πλατφόρμας από τη Gen Z, όπως τα κίνητρα συμμετοχής στην πλατφόρμα, ο τρόπος διαμοιρασμού του περιεχομένου, το ενδιαφέρον για κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, οι διαδικασίες πολιτικοποίησης μέσω της πλατφόρμας και η συσχέτιση της ψηφιακής δραστηριότητας με άλλους τρόπους πολιτικής συμμετοχής και ακτιβισμού, η δημοφιλία των λογαριασμών των πολιτικών αρχηγών, οι έμφυλες διαφοροποιήσεις και οι νέες μορφές ενόχλησης και απειλής που αναδεικνύονται από τη χρήση της πλατφόρμας.

  • Ταυτότητα

     Το ερευνητικό πρόγραμμα ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2024.

  • Επιστημονική Υπεύθυνη
  • Συντονίστρια Project

    Μαρία Λούκα

  • Συντελεστές/τριες
σκρολάρεις

Τι Σκέφτεσαι Όταν Σκρολάρεις Τοποθεσίες Στο Μπαλί

03.02.2025
Tags: tiktok

Πριν καιρό φιλοξενήθηκα στο δωμάτιο της δεκαεφτάχρονης κόρης μίας φίλης. Το κορίτσι έλλειπε και δεν το είχα δει ούτε μια φορά. Προσπαθούσα να συνθέσω αυθαίρετα το πορτραίτο του τσεκάροντας πράγματα που είχε αφήσει σε πάγκους και βιβλιοθήκες. Είχε πολλά βιβλία στο δωμάτιο του κι έτσι το βλέμμα μου περιπλανιόταν στους Χάρι Πότερ και στα κλασικά, ώσπου έπεσα πάνω σε ένα μικρό βιβλιαράκι που έλεγε Όλ’ Αυτά Που Μπορείς Να Κάνεις Όταν Δεν Κοιτάς Το Κινητό Σου. Σας λέω τον τίτλο στο περίπου.

Άλλα σημάδια συνειδητής προσπάθειας ψηφιακής απεξάρτησης του δεκαεφτάχρονου περιελάμβαναν: αναλογικές μηχανές και σημειωματάρια, στυλό και κόμιξ, ημερολόγιο τοίχου. Ύστερα βρήκα κάποιους δίσκους και CD του Ντέιβιντ Μπόουι. Και σκέφτηκα ότι η επανάσταση αυτής της γενιάς θα είναι ήσυχη και θα μοιάζει με τη συγκέντρωση της προσοχής στους στίχους ενός τραγουδιού. Θα είναι σαν πεζοπορία στα βουνά.

*

Τα μικρά είναι στο ΤικΤοκ. Η συντριπτική πλειονότητα απαντά πως το χρησιμοποιεί συχνά (35,2) ή πολύ συχνά (44,8 ). Μάλιστα το πολύ συχνά ορίζεται ως «πάνω από 3 ώρες καθημερινά»! Το χρησιμοποιούν κυρίως «για διασκέδαση». Χορεύουν, τραγουδάνε, λένε σαχλαμάρες μπροστά στην κάμερα. Ορισμένα είναι ταλαντούχοι μικροί ηθοποιοί. Κάνουν αυτά που κάναμε όλοι στην ηλικία τους (μίμηση της «αγγλικού», «θάψιμο» των γονιών). Άλλα μιλάνε για όσα μάθανε στην ψυχοθεραπεία. Έχουν τα κανάλια τους στο γιουτιούμπ και τις αγαπημένες τους χαλαρές συζητήσεις. 

Δεν μού κάνει εντύπωση που προτιμούν το ΤικΤοκ και το γιούτιουμπ. Η ανταλλαγή «επιχειρημάτων» στις πλατφόρμες τύπου facebook, Χ κλπ. δεν τα ενδιαφέρει, γιατί δεν πρόκειται για επιχειρήματα, αλλά για ένα διαρκές σφυροκόπημα. Οι λεκτικές επιθέσεις, η συρρίκνωση της σκέψης σε τοξικές ατάκες που εκτοξεύονται, για να χλευάσει ή να αποθεώσει ένα κοινό «υπερηλίκων» τους συμμετέχοντας δεν τους λένε απολύτως τίποτα. Και πώς να τους πουν; Η συντριπτική πλειονότητα των ερωτηθέντων δηλώνει πως δεν έχει καμία όρεξη να μαλώνει για πολιτική στο ίντερνετ. Δεν θέλουν να τσακώνονται. Ξέρουν ότι δεν οδηγεί πουθενά.

Παρόλο που το διαδίκτυο είναι ένας κατακερματισμένος, προσωποποιημένος χώρος που αποφέρει κέρδη σε μία χούφτα τεχνο-ολιγάρχες, παρόλο που η εισαγωγή νομικών ρυθμίσεων ελέγχου της πληροφορίας καθυστέρησε και η εφαρμογή αυτών των ρυθμίσεων χωλαίνει λόγω της πολιτικής ισχύος που αγοράζουν οι τεχνο-ολιγάρχες με τα αμύθητα πλούτη τους, οι νέοι άνθρωποι βλέπουν το διαδίκτυο σαν πεδίο ελευθερίας. Αυτό συνέβαινε πάντα. Απ’ όταν αψηφούσαμε τους γονείς μας, προκειμένου να δούμε ένα παραπάνω βίντεο κλιπ στο γιουτιούμπ που κολλούσε αρρωστημένα, απ’ όταν περνούσαμε χρόνο συνομιλώντας με άγνωστους ενήλικες στα τσατρουμ του χάλια ίντερνετ καφέ που χρέωνε με το μισάωρο. Το διαδίκτυο είναι η πραγμάτωση της τάσης φυγής, ένα διαρκές «αλλού». Είναι η πιθανότητα του άλλου εαυτού, η στιγμή που φαντάζεσαι τη ζωή αλλιώς. Είναι η ευκαιρία σου να πεις εγώ, ο άλλος, χωρίς να είσαι καλλιτέχνης. Είναι μια πειστική φαντασίωση σε υψηλής ανάλυσης γραφικά. Φυσικά, αυτά τα πεδία ελευθερίας μπορούν να γίνουν ναρκοπέδια. 

Τα τωρινά μεταέφηβα βρήκαν κι αυτό το περιβάλλον χαλασμένο, χωρίς αυτό να ανακόπτει τη λαχτάρα τους για σύνδεση και έκφραση. Έτσι, παρόλο που οι κινήσεις τους καταγράφονται, αποθηκεύονται και γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας, στα βιντεάκια που φτιάχνουν και καταναλώνουν τα μικρά ανακαλύπτουν και εκφράζουν την σεξουαλικότητά τους, ακούνε πράγματα που δεν θ’ ακούσουν στο σχολείο και διασκεδάζουν σε μία ταχύτητα που αποδιώχνει τους «ηλικιωμένους»- δηλαδή κάθε άνθρωπο πάνω από σαραντακάτι. Ελάχιστα ακολουθούν πολιτικά πρόσωπα.

Το διαδίκτυο δεν είναι πεδίο ουτοπικών πειραματισμών και αυθόρμητων κινημάτων, όπως είχαν ελπίσει κάποιοι άλλοτε. Αλλά μία σκληρή, υπερσυγκεντρωμένη αγορά με μονοπωλιακές τάσεις όπου μπορεί κανείς να εμφανιστεί και στον Τζο Ρόγκαν και στην ειδοποίηση που σε ταράζει δύο η ώρα το πρωί. Είναι μία προσωποποιημένη τηλεόραση παλάμης φτιαγμένη από την ύλη των ονείρων κι από κάμποσους καλα επεξεργασμένους εφιάλτες.  

*

Οι πορώδεις διαδικτυακοί χώροι απορρόφησης της προσοχής λειτουργούν και σαν παιδικές χαρές και σαν εργοστάσια και σαν ζούγκλες και σαν τόποι έκφρασης αγάπης και φροντίδας. Είναι μέρη μπερδευτικά. Προσθέτουν χάος στο χάος. Ο εγκέφαλος κλέινει για μερικά λεπτά παρακολουθώντας ξεκούραστα το βούτυρο να λιώνει μέσα σ’ ένα τηγάνι. Και καθώς στο πίσω μέρος του μυαλού σχηματίζεται η επιθυμία για αγορές πραγμάτων και εμπειριών, για μακρινά ταξίδια που θα καταγραφούν και θα λειτουργήσουν σαν νόμισμα σε μία αγορά επιταχυνόμενων συγκρίσεων, τα μικρά χάνουν κομμάτια από το ύφασμα της αντίληψής τους. Ξεχνούν πώς είναι να συγκεντρώνεσαι. 

Τίποτα απ’ αυτά δεν μπορεί να είναι καλό για μία δημοκρατία. Η παθητικότητα στο μυαλό και το σώμα, οι διαρκείς συγκρίσεις, ο χυλός πληροφοριών (μία βόμβα στη Γάζα, μία γάτα που γλείφεται) για τρεις ώρες τη μέρα, σίγουρα φέρνει κάψιμο. Είναι οκ να τεμπελιάζεις πού και πού, να καταναλώνεις χάλια φαγητό μαζί με λίγο χάλια «περιεχόμενο», όλοι μας χαζεύουμε, ονειροπολούμε, περνάμε χρόνο με το δάχτυλό μας κολλημένο σε κάτι που μετά θα ξεχάσουμε. Είναι, όμως, άλλο πράγμα να μην μπορείς να συγκεντρώνεσαι. Είναι φρικτό. Ένας άνθρωπος με χαλασμένη προσοχή δεν μπορεί να σκεφτεί και ν’ αναλύσει τα πράγματα,να δει πίσω από το πέπλο του βομβαρδισμού πληροφορίας, να διακρίνει τις λεπτές αποχρώσεις της διαμάχης που ξετυλίγεται. Δυσκολεύεται να μπει στη θέση του άλλου. Η ενσυναίσθηση ξεφουσκώνει.

Σκέφτομαι, ωστόσο, πως μερικές από τις μεγαλύτερες σωματικές και διανοητικές ηδονές που μπορεί να νιώσει ένας άνθρωπος χρειάζονται συγκέντρωση και την ικανότητα να μπαίνεις στη θέση του άλλου. Έρχονται ως καρπός μίας πειθαρχημένης εγκατάλειψης του εαυτού. Για παράδειγμα, η ανάγνωση του μεγάλου μυθιστορήματος, απαιτεί μία εγρήγορση, την ικανότητα να βαριέσαι και μετά να εκπλήσσεσαι. Βασίζεται στη δημιουργία εικόνων μέσω των λέξεων. Μέσα στο ανοικονόμητο ξόδεμα μίας προσοχής που εξαντλείται με ρυθμούς εξουθενωτικής επιτάχυνσης, οι νέοι άνθρωποι έχουν αφεθεί ν’ ανακαλύψουν μόνοι τις απογοητεύσεις μιας ζωής χωρίς βραδύτητα, ησυχία, πλήξη και αναστοχασμό. Ταυτόχρονα, η πολιτική απο-πολιτικοποιείται και γίνεται υπερθεαματική. 

*

Οι πολιτικές που βασίζονται σε μία περίπλοκη θέαση του κόσμου δεν μπορούν να τραπούν σε βίντεο δευτερολέπτων και να επικρατήσουν. Είναι μια μάχη χαμένη, αλλά αξίζει να δοθεί; Ίσως όχι. Η αγωνία ταχύτατης μετάδοσης του μηνύματος στην οποία σέρνεται το πολιτικό προσωπικό όταν ανακαλύπτει το ΤικΤοκ και την ύπαρξη μη κομματικής νεολαίας στην προεκλογική περίοδο καταφέρει πλήγματα στην ψυχή και την αισθητική μας. Με κάθε νέο βίντεο όπου μία εντελώς περίπλοκη σκέψη (για παράδειγμα η αποικιοκρατία) γίνεται σύνθημα και «εξηγείται» μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου. Με κάθε νέα αγωνία να παραχθεί «περιεχόμενο» χωρίς περιεχόμενο και σκέψη δίχως σκέψη, η πολιτική γίνεται κριντς υπερθέαμα.

Μία πολιτική που γίνεται «κόντεντ» παραμένει πολιτική ή ήδη εμπεριέχει τέτοιες δόσεις παθητικότητας και χειραγώγησης που γίνεται οπαδική στάση στα πράγματα; Νομίζω αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στα σχολεία με τα κάγκελα και στα πανεπιστήμια που θυμίζουν βομβαρδισμένο τοπίο/προαύλιο για να σημαδεύουν τα κομματόσκυλα την περιοχή τους, προκειμένου να πάρει μία ιδέα για τις τεράστιες δόσεις κυνισμού και παραίτησης με τις οποίες γαλουχείται η νεολαία. Αρκεί να κοιτάξει κανείς τους μισθούς των εκπαιδευτικών που καλούνται να εμφυσήσουν στα παιδιά πάθος και περιέργεια και τα μαθήματα που υποχρεούνται να διδάξουν. Δεν υπάρχει μέριμνα για ανάκτηση εκείνης της χαμένης προσοχής, για παράδειγμα, μέσα από περισσότερα καλλιτεχνικά μαθήματα ή αθλητικές δραστηριότητες ή διαλογισμό. 

Η νεολαία λιώνει στο κινητό και ονειρεύεται να πάει Μπαλί να βγει φωτογραφία. Ναι, και; Στο εύρημα που λέει πως κάποιοι περνούν πάνω από τρεις ώρες της πολύτιμης μέρας τους στη μόνη και μοναδική ζωή τους κοιτώντας τύπους που σηκώνουν βάρη ή κλαδεύουν ένα δέντρο στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, διαβάζω την κλασική ανάγκη των νέων ανθρώπων να είναι «αλλού» και να ξεφεύγουν, μαζί με την αγωνία να λάβεις λίγο από εκείνο εκεί το νόμιμο ναρκωτικό που απονευρώνει. Μετά από πόσα χαστούκια κι από πόσα γυρίσματα της πλάτης ξυπνάει κανείς, για να δει ότι ο πληθυσμός της χώρας που θα ‘πρεπε να παράγει και να επαναστατεί, να εργάζεται και να ερωτεύεται, τις περισσότερες ώρες της μέρας λαχταρά να βρίσκεται αλλού κι όχι στο μέρος όπου ζει πραγματικά;

Πολιτική Cookies