Αδιαμφισβήτητα το TikTok αποτελεί την πλέον περιζήτητη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης συγκριτικά με τις άλλες εφαρμογές του ψηφιακού σύμπαντος. Από την έναρξη της λειτουργίας του, το 2016, έως τις μέρες μας και με κομβικό σταθμό ιλιγγιώδους ανάπτυξης τη διετία της πανδημικής κρίσης (2019-2020), ο αριθμός των χρηστών του διαρκώς αυξάνεται (1,5 δισεκατομμύριο ανά μήνα παγκοσμίως-3.84 εκατομμύρια και ποσοστό αύξησης 27.5% των χρηστών κατά το έτος 2023-2024 στην Ελλάδα). Μαζί όμως με τον αριθμό των χρηστών, αυξάνεται και η δημόσια ανησυχία για τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες και την πολιτική επίδραση που μπορεί να προκαλέσει η πολύωρη, ημερήσια έκθεση στο συγκεκριμένο Μέσο. Ιδιαιτέρως δε καθώς, την πρωτοκαθεδρία στην κατανάλωση οπτικού περιεχομένου της πλατφόρμας κατέχει το νεανικό κοινό, η επονομαζόμενη Gen Z (18-25 ετών) με ποσοστό 30,5% επί του συνόλου των χρηστών του, αλλά και άτομα που ανήκουν στο φάσμα της ανηλικότητας (13-17 ετών) με ποσοστό 30,2% αντίστοιχα .
Στόχος της παρούσας έρευνας δεν είναι η αναπαραγωγή του ηθικού πανικού αλλά η νηφάλια χαρτογράφηση αυτού του ψηφιακού οικοσυστήματος και των κύριων πολιτισμικών και πολιτικών δυναμικών που αναπτύσσονται εντός του. Η έρευνα εξετάζει ενδιαφέρουσες παραμέτρους σε σχέση με τη χρήση της δημοφιλούς πλατφόρμας από τη Gen Z, όπως τα κίνητρα συμμετοχής στην πλατφόρμα, ο τρόπος διαμοιρασμού του περιεχομένου, το ενδιαφέρον για κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, οι διαδικασίες πολιτικοποίησης μέσω της πλατφόρμας και η συσχέτιση της ψηφιακής δραστηριότητας με άλλους τρόπους πολιτικής συμμετοχής και ακτιβισμού, η δημοφιλία των λογαριασμών των πολιτικών αρχηγών, οι έμφυλες διαφοροποιήσεις και οι νέες μορφές ενόχλησης και απειλής που αναδεικνύονται από τη χρήση της πλατφόρμας.
Το ερευνητικό πρόγραμμα ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2024.
Μαρία Λούκα
Βασικά Συμπεράσματα
Σε αντίθεση με τα παραπάνω οι γυναίκες, εκδηλώνουν μεγαλύτερο βαθμό κοινωνικής ενσυναίσθησης και μια τάση πολιτισμικού και πολιτικού προοδευτισμού έναντι της σαφώς πιο συντηρητικής ατζέντας των αντρών. Οι γυναίκες εμφανίζονται σταθερά πιο ευαισθητοποιημένες σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων (« Ενδυνάμωσης Γυναικών» 52,8% vs 22,2% στους άντρες, «Γάμος των ομόφυλων ζευγαριών και ΛΟΑΤΚΙΑ+ζητήματα» με 15,9% vs 8%), ενώ η «WOKE ατζέντα» φαίνεται πως απασχολεί κατά κύριο λόγο τους άντρες (16,4% vs 4,7% στις γυναίκες). Το ίδιο παρατηρείται και στις επιμέρους θεματικές πολιτικής αιχμής με τις γυναίκες να εκδηλώνουν κατά πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα «Τέμπη» (53,7% vs 36% στους άντρες), τον «Πόλεμο στην Μ. Ανατολή» (24,8% vs 16, 4% στους άντρες). Η αδιαμφισβήτητη αύξηση της δημόσιας ορατότητας του ιδιωτικού χώρου των γυναικών στο TikTok διαμορφώνει μια συνθήκη υπερ-έκθεσης που αυξάνει εν τέλει την έμφυλη επιτήρηση (και τιμωρία). Οι πιθανότητες ανεξέλεγκτης και ολοένα πιο σφοδρής ρητορικής μίσους, εκφοβισμού, εμπρηστικών σχολίων κατά γυναικών και άλλων θηλυκοτήτων με στόχο τον αποκλεισμό ή τον εξοβελισμό τους από τις διαδικτυακές κοινότητες είναι πολύ περισσότερες στο διαδίκτυο. Αυτό αντανακλάται και στην απάντηση που αφορά τους λόγους απεμπλοκής των γυναικών από την πλατφόρμα, με πιο δημοφιλείς «Χρήση εκφράσεων μίσους κατά κοινωνικών προσώπων», (48,1%) έναντι 36,4% και «Αίσθηση προσωπικής απειλής» (38,3%)
Διαβάστε το report της Λουκίας Κοτρωνάκη με τίτλο: Η Gen Z στο TikTok: Κουλτούρες Απόδρασης, Πολιτικά Ενδιαφέροντα και Έμφυλες Αναπαραστάσεις