Σχολιασμός της έρευνας για την τεχνητή νοημοσύνη
Το 1987, ο βραβευμένος με Νόμπελ Ρόμπερτ Σόλοου είπε χαρακτηριστικά ότι «η εποχή των υπολογιστών είναι εμφανής παντού εκτός από τις στατιστικές παραγωγικότητας». Παρόλο που οι υπολογιστές είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούνται από την ευρύτερη κοινωνία στη δεκαετία του 1980, δεν είχε γίνει ακόμα ξεκάθαρο το πώς ακριβώς θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν πρακτικά σε μεγάλη κλίμακα. Τριάντα επτά χρόνια μετά, το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και για την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ). Νέα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης όπως το Chat-GPT και το Google Bard εξάπτουν τη φαντασία του κόσμου, εκτοξεύουν την αξία εταιρειών που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη, όπως η NVIDIA, και τα τελευταία χρόνια απασχολούν διαρκώς τους νομοθέτες της ΕΕ. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι πολύ ασαφές σε ποιο βαθμό -πέρα από περιστασιακές δοκιμές και πειραματισμούς- η τεχνητή νοημοσύνη έχει διεισδύσει στις οικονομίες ή κατά πόσο έχει όντως βελτιώσει την παραγωγικότητα των επιχειρήσεων. Κατά τη γνώμη μου, η ικανότητα της Τεχνητής Νοημοσύνης να εκπληρώσει αυτές τις υποσχέσεις εξαρτάται εν μέρει από την προθυμία των επιχειρήσεων να την υιοθετήσουν και των απλών πολιτών να την εμπιστευτούν και να αναπτύξουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για τη χρήση της. Γι’ αυτό και είμαι πολύ χαρούμενος που βλέπω τα αποτελέσματα αυτής της σημαντικής έρευνας που μας δίνει πληροφορίες για αυτές ακριβώς τις διαστάσεις στην Ελλάδα.
Τι προκύπτει λοιπόν από αυτή την ενδιαφέρουσα μελέτη; Κατ’ αρχάς, η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων/ ουσών γνωρίζει τι είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη, με μόλις ένα 6% να δηλώνει ότι δεν έχει ιδέα περί τίνος πρόκειται. Αν και με δεδομένο το πλήθος των ειδήσεων και των ρεπορτάζ για την ΤΝ δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι οι περισσότεροι πολίτες δηλώνουν ότι έχουν κάποιο επίπεδο εξοικείωσης, καλό είναι να έχουμε στο μυαλό μας ότι πριν από την κυκλοφορία της αρχικής έκδοσης του ChatGPT το 2022, πολλοί άνθρωποι πιθανότατα θα δήλωναν ότι δεν είχαν καμία εξοικείωση. Στα δύο χρόνια που μεσολάβησαν, o ντόρος γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη φαίνεται να έχει φτάσει στις περισσότερες γωνιές της Ελλάδας. Παρά τον υψηλό βαθμό στοιχειώδους γνώσης της ύπαρξης των νέων εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης, είναι εξίσου αξιοσημείωτο ότι ο περισσότερος κόσμος στην πραγματικότητα δεν έχει χρησιμοποιήσει ακόμη κάποιο από αυτά. Μόλις το 39% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι έχει χρησιμοποιήσει ποτέ εργαλεία όπως το ChatGPT, το Siri ή το Google Assistant, ενώ μόλις το 12,3% αναφέρει ότι τα χρησιμοποιεί τακτικά. Στο ποσοστό αυτό, όπως εύλογα μπορεί να φανταστεί κανείς, υπερεκπροσωπούνται τα νεότερα και πιο μορφωμένα άτομα, πράγμα που σημαίνει ότι η τεχνητή νοημοσύνη απευθύνεται επί του παρόντος σε μια μικρή κι εξειδικευμένη ομάδα ανθρώπων. Ωστόσο, δεδομένης της πολύ ευρείας κατηγορίας εφαρμογών που εξετάστηκαν, είναι λογικό ότι ακόμη και εντός αυτής της ομάδας χρηστών/ ριών, πολύ λίγα άτομα χρησιμοποιούν ενεργά τα πιο εξελιγμένα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης για τα οποία έχουμε τόσο υψηλές προσδοκίες. Κατά κάποιον τρόπο, αυτή η έλλειψη βαθύτερης εξοικείωσης με την ΤΝ αποτυπώνεται και στο είδος των δραστηριοτήτων στις οποίες θέλουν οι συμμετέχοντες/ ουσες να την χρησιμοποιήσουν. Πάρτε για παράδειγμα τον τεράστιο ενθουσιασμό για την αξιοποίηση της δυνατότητας του εργαλείου στην εύρεση πληροφοριών. Δεδομένων των αμέτρητων αναφορών για παραισθήσεις, πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί/ές όταν βασιζόμαστε στην ΤΝ ως μέσο εύρεσης σωστών πληροφοριών, πόσο μάλλον της «αλήθειας». Ενώ η ΤΝ έχει εισχωρήσει για τα καλά στην ελληνική συνείδηση, τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι ακόμη δεν υπάρχει βαθύτερη εξοικείωση με τα συστήματα αυτά και ότι υπάρχουν ακόμη περιθώρια εισχώρησης της ΤΝ στην καθημερινότητα του κόσμου.
Γνωρίζοντας πόσο εκτεταμένη (θα) είναι η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης, τι πιστεύουν στην πραγματικότητα οι Έλληνες/ίδες συμμετέχοντες/ουσες για την συγκεκριμένη τεχνολογία; Η μεγάλη εικόνα σε αυτήν την περίπτωση μπορεί, στην καλύτερη περίπτωση, να περιγραφεί ως αμφίθυμη. Σχεδόν το 80% των συμμετεχόντων/ουσών θεωρεί ότι ο αντίκτυπος της τεχνητής νοημοσύνης θα είναι ουδέτερος ή ότι θα είναι μετρίως θετικός ή αρνητικός. Αυτό που είναι ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι υπάρχει μια σχεδόν απόλυτα ισομερής κατανομή μεταξύ των θετικών και των αρνητικών συναισθημάτων σχετικά με τον μελλοντικό αντίκτυπο της ΤΝ. Ταυτόχρονα, τα άτομα που θεωρούν ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να επιταχύνει πολύ ή αρκετά την υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης είναι κατά 50% περισσότερα από εκείνα που πιστεύουν ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να επιβραδύνει την εξάπλωση/ χρήση της. Αν και γνωρίζουμε ότι η εκάστοτε κουλτούρα παίζει κάποιο ρόλο όσον αφορά την αποδοχή και τη στάση του κόσμου απέναντι στις νέες τεχνολογίες, είναι πολύ πιθανό η αυξημένη χρήση των εργαλείων ΤΝ να οδηγήσει ακόμα περισσότερους ανθρώπους σε μια πιο αισιόδοξη στάση απέναντι στην τεχνολογία (Kelly et al. 2022, Toros et al. 2024). Προς το παρόν ωστόσο, το πιο επιτακτικό ζήτημα στο μυαλό των ερωτηθέντων είναι οι κίνδυνοι που ενέχει η τεχνητή νοημοσύνη όσον αφορά την προστασία της ιδιωτικότητας, ενώ αμέσως μετά ακολουθούν οι γνωστοί προβληματισμοί σχετικά με τη λογοδοσία και τη διαφάνεια, καθώς και οι επιπτώσεις της χρήσης της ΤΝ στις θέσεις εργασίας. Με περίπου το 60% του συνόλου των συμμετεχόντων/ ουσών να αναφέρει αυτά τα τρία ζητήματα, είναι σαφές ότι ακόμη και αν οι Έλληνες/ Ελληνίδες είναι συγκρατημένα αισιόδοξοι/ες για την ΤΝ, ταυτόχρονα δείχνουν να έχουν ξεκάθαρη εικόνα και για τις βασικές παγίδες της συγκεκριμένης τεχνολογίας.
Πιστεύω ότι τα παραπάνω ευρήματα είναι πολύ ενδιαφέροντα, καθώς μας δίνουν μια καλή εικόνα σχετικά με την πορεία της Τεχνητής Νοημοσύνης στην ελληνική οικονομία και κοινωνία. Ωστόσο, για να κατανοήσουμε πραγματικά την ελληνική διάσταση της εν λόγω υπόθεσης, αξίζει να εξετάσουμε το πλαίσιο αυτών των ευρημάτων. Υπάρχουν αρκετές έρευνες μεγάλης κλίμακας που έχουν προσπαθήσει να χαρτογραφήσουν τόσο τη χρήση όσο και τη στάση του κόσμου απέναντι στην τεχνητή νοημοσύνη. Ενδεικτικά, στο Ηνωμένο Βασίλειο διεξάγεται από το 2022 μια έρευνα σε τρεις φάσεις όπου καταγράφεται η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, ενώ ο συμβουλευτικός κολοσσός KPMG μαζί με το Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ έχουν επίσης εκπονήσει μελέτη για το θέμα σε 17 χώρες. Κατά κάποιο τρόπο, τα νέα αυτά ευρήματα για την Ελλάδα συμπίπτουν με αυτά των παραπάνω μελετών, αλλά παρατηρούνται και ορισμένες σαφείς διαφορές. Πρώτον, ενώ τα ευρήματα από το Ηνωμένο Βασίλειο δείχνουν ένα παρόμοιο επίπεδο εξοικείωσης με την τεχνητή νοημοσύνη, στη μελέτη της KPMG καταγράφηκαν πολύ χαμηλότερα επίπεδα επίγνωσης περί ΤΝ (μόλις γύρω στο 80%). Αν και εν μέρει αυτό θα μπορούσε να εξηγηθεί από το γεγονός ότι η μελέτη της KPMG έγινε έναν χρόνο νωρίτερα και συνεπώς οι ερωτηθέντες είχαν λιγότερη επαφή με τα νέα widgets της ΤΝ, εντούτοις φαίνεται ότι στην Ελλάδα ο κόσμος είναι ίσως πιο εξοικειωμένος με την ΤΝ από αντίστοιχα άτομα σε άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες. Όσον αφορά τις στάσεις των ανθρώπων, τα διεθνή ευρήματα είναι και πάλι ανάμεικτα. Η βρετανική έρευνα δείχνει ότι οι Έλληνες πολίτες είναι ελαφρώς πιο αισιόδοξοι για τον αντίκτυπο της ΤΝ στην κοινωνία, αλλά σε σύγκριση με τα αποτελέσματα της KPMG η νέα αυτή έρευνα στην Ελλάδα φαίνεται να σηματοδοτεί μια κάποια απαισιοδοξία σε σύγκριση με τους πολίτες στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Το μεγαλύτερο χάσμα, ωστόσο, υπάρχει μεταξύ της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου, με την Ευρώπη να ηγείται της απαισιοδοξίας. Από αυτή την άποψη, τα νέα και συναρπαστικά ελληνικά ευρήματα μάλλον επιβεβαιώνουν μια ευρύτερη ευρωπαϊκή οπτική.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Τεχνητή Νοημοσύνη στην Ελλάδα και την Ευρώπη γενικότερα; Από τη μία, φαίνεται ότι χρειάστηκαν μόλις λίγα χρόνια για να εξοικειωθούν πολλοί/ ές στην Ελλάδα με τις νέες τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης. Αν το δει καμία σε αντιπαραβολή με την ομιλία του Ρόμπερτ Σόλοου το 1987, πρόκειται οπωσδήποτε για μια σημαντική εξέλιξη σε σχέση με τη συγκριτικά αργή διάδοση των πρώτων υπολογιστών και του διαδικτύου στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων πριν από τριάντα και κάτι χρόνια. Ταυτόχρονα, η σε βάθος γνώση της τεχνητής νοημοσύνης δεν έχει ακόμα κατακτηθεί, ενώ εξακολουθεί να υπάρχει ένα σημαντικό (και κατανοητό) επίπεδο δυσπιστίας απέναντι στην συγκεκριμένη τεχνολογία. Κάνοντας ένα βήμα πίσω, η ευρωπαϊκή προσέγγιση της κανονιστικής ρύθμισης της τεχνητής νοημοσύνης που θέτει ως προτεραιότητα την ασφάλεια (αναφέρομαι εδώ στον Κανονισμό για την Τεχνητή Νοημοσύνη) αντιμετώπισε σημαντική κριτική από άτομα που υποστηρίζουν ότι η προσέγγιση αυτή συνεπάγεται τον κίνδυνο να καθυστερήσει η καινοτομία στη γηραιά ήπειρο. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι για να μπορέσει μια τεχνολογία να υιοθετηθεί πραγματικά από την κοινωνία, πρέπει η κοινωνία ως επί το πλείστον να εμπιστεύεται τη συγκεκριμένη καινοτομία. Τα νέα ευρήματα από την Ελλάδα επιβεβαιώνουν προηγούμενες εκθέσεις που υποδεικνύουν ότι αυτή η εμπιστοσύνη ακόμα δεν υπάρχει στην Ευρώπη. Εφόσον οι κανονισμοί της ΕΕ μπορέσουν να ανοίξουν το δρόμο για να μάθουν και να εμπιστευτούν οι πολίτες της Ευρώπης τον τεχνητό φίλο της και να μην ενισχύσουν περαιτέρω το αίσθημα καχυποψίας, το λογικό επακόλουθο θα είναι η ρυθμιστική της προσέγγιση να αποδειχθεί τελικά μια επιτυχημένη φόρμουλα για την υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης.
