Πόσο έτοιμη είναι η Ελλάδα για την Τεχνητή Νοημοσύνη
Η τεχνητή νοημοσύνη έχει μπει για τα καλά στην καθημερινότητα των Ελλήνων πολιτών. Παράλληλα, η συζήτηση για τις επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης στην οικονομία, την κοινωνία και τη δημοκρατία έχει έρθει στο δημόσιο προσκήνιο. Συνεπώς έχει ενδιαφέρον να δούμε τι πιστεύουν οι Έλληνες για την τεχνητή νοημοσύνη, πως χρησιμοποιούν την τεχνολογία καθώς και τι ρόλο πιστεύουν πως πρέπει να έχει η πολιτεία στη ρύθμιση της.
Καταρχάς, ένα σημαντικό μερίδιο της Ελληνικής κοινωνίας φαίνεται να χρησιμοποιεί εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης συχνά. Το 12.3% των ερωτηθέντων απάντησαν πως χρησιμοποιούν εργαλεία όπως το ChatGPT, το Claude και το Gemini σε καθημερινή βάση. Το 26% απάντησε πως χρησιμοποιεί τα εργαλεία αυτά μερικές φορές ενώ το 14.2% δήλωσε πως ενδιαφέρεται να τα χρησιμοποιήσει στο μέλλον. Φυσικά, η υιοθέτηση των εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι ακόμα καθολική: το 46,2% δεν έχουν κάνει ακόμα χρήση των εργαλείων αυτών. Όσον αφορά συγκεκριμένες εφαρμογές, το 60,3% χρησιμοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη για την αναζήτηση πληροφοριών. Το 35,9% χρησιμοποιεί αυτά τα εργαλεία για τη μετάφραση κειμένων και το 25,1% για τη δημιουργία περιεχομένου όπως φωτογραφίες και βίντεο.
Τα νούμερα αυτά προσφέρουν συγκρατημένη αισιοδοξία. Το κρίσιμο ερώτημα στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης είναι εαν τα εργαλεία αυτά θα επιταχύνουν την τάση της αυτοματοποίησης αντικαθιστώντας θέσεις εργασίας ή εάν θα ενισχύσουν την παραγωγικότητα των εργαζομένων ως συμπλήρωμα των δεξιοτήτων τους. Η αναζήτηση πληροφοριών αποτελεί μια από τις πιο χρήσιμες συμπληρωματικές εργασίες που μπορεί να επιτελέσει η τεχνητή νοημοσύνη και να ενισχύσει την παραγωγικότητα. Σε μια εποχή άφθονης πληροφορίας, η εύρεση χρήσιμων απαντήσεων γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Όπως υποστηρίζουν οι οικονομολόγοι Acemoglu, Autor και Johnson1, η εύρεση χρήσιμων απαντήσεων μέσω τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να ενισχύσει εκπαιδευτικούς, τεχνίτες και επαγγελματίες υγείας για να λύσουν μια σειρά από περίπλοκα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σε καθημερινή βάση.
Ωστόσο, αυτό προϋποθέτει περαιτέρω επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο έτσι ώστε η χρήση της τεχνολογίας και η επεξεργασία των πληροφοριών να γίνονται αποτελεσματικά και με βάση την κριτική σκέψη. Όπως και σε προηγούμενα τεχνολογικά κύματα, συμπεριλαμβανομένου του ραδιοφώνου, της τηλεόρασης και του διαδικτύου, έτσι και η τεχνητή νοημοσύνη φέρνει μια μεταβατική περίοδο κατά την οποία θα πρέπει να επαναξιολογηθεί ο τρόπος με τον οποίο λαμβάνουμε και επεξεργαζόμαστε πληροφορίες. Ωστόσο, η διαφορά με την τεχνητή νοημοσύνη είναι οτι η ευρεία υιοθέτηση της αναμένεται να γίνει με ταχύτερους ρυθμούς απ’ότι συνέβη με προηγούμενες τεχνολογίες. Είναι ενδεικτικό οτι το ChatGPT έγινε η ταχύτερα αναπτυσσόμενη εφαρμογή στην ιστορία, φτάνοντας τους 100 εκατομμύρια χρήστες τους πρώτους δύο μήνες της κυκλοφορίας του. Συνεπώς, η περαιτέρω επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό γίνεται επιτακτική ανάγκη. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να εξετάσουν το πώς μπορούν να ενσωματωθεί η διδασκαλία βασικών εννοιών για την τεχνητή νοημοσύνη στη σχολική ύλη καθώς και το πώς μπορούν να εκπαιδευτούν οι μαθητές στο να χρησιμοποιούν σχετικά εργαλεία.2 Τέλος, προγράμματα διά βίου μάθησης θα πρέπει να στοχεύσουν στην εξειδικευμένη εκπαίδευση εργαζομένων για την αποτελεσματική και ασφαλή χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.
Η χρήση των εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης με ασφαλή τρόπο φαίνεται να ενδιαφέρει και τους Έλληνες πολίτες. Το 41,7% απάντησαν οτι ένα αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο για την τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να περιορίσει τους σχετικούς κινδύνους. Το 40,9% των ερωτηθέντων είπαν οτι η διαφάνεια και η επεξηγισιμότητα στα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να δημιουργήσει ένα ασφαλέστερο περιβάλλον ενώ το 39,8% απάντησαν οτι απαραίτητο στοιχείο είναι ο έλεγχος των αυτοματοποιημένων αποφάσεων από ανθρώπους. Όσον αφορά συγκεκριμένους κινδύνους που απασχολούν τους πολίτες, το 63,8% επικαλέστηκε την παραβίαση της ιδιωτικότητας και το 58,7% την έλλειψη λογοδοσίας από τα συστήματα και τις εταιρείες που τα παρέχουν.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως οι κίνδυνοι αυτοί δεν αποτελούν ένα μελλοντικό σενάριο επιστημονικής φαντασίας αλλά μια πραγματικότητα του σήμερα. Για παράδειγμα, η ανάγκη για επεξηγησιμότητα, λογοδοσία και ανθρώπινο έλεγχο έγινε επιτακτική ύστερα από το Ολλανδικό σκάνδαλο των επιδομάτων παιδιών.3 Εκεί, οι Ολλανδικές φορολογικές αρχές χρησιμοποίησαν την τεχνητή νοημοσύνη για να εντοπίσουν περιπτώσεις απάτης με τα επιδόματα παιδιών. Ως αποτέλεσμα, χιλιάδες οικογένειες κατηγορήθηκαν εσφαλμένα για παράνομη είσπραξη του επιδόματος. Αυτό συνέβη διότι τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν για την εύρεση των περιπτώσεων απάτης ήταν προκατειλημμένα. Οι φορολογικές αρχές κατεύθυναν την τεχνητή νοημοσύνη να εστιάσει σε παράγοντες όπως η διπλή εθνικότητα και το χαμηλό εισόδημα. Παράλληλα, οι κατηγορίες και τα πρόστιμα που επιβλήθηκαν στις οικογένειες, σχηματίστηκαν χωρίς μετέπειτα ανθρώπινο έλεγχο.
Το γεγονός αυτό διαφωτίζει την ανάγκη ρύθμισης της τεχνητής νοημοσύνης. Για να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι που αναφέρθηκαν από πολίτες και να τεθεί η τεχνητή νοημοσύνη στην υπηρεσία του δημοσίου συμφέροντος θα πρέπει προπάντων να βεβαιωθούμε την ασφαλή χρήση της. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη κινηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση με την υιοθέτηση της Πράξης για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act).4 Η Πράξη αυτή αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς το αυστηρότερο ρυθμιστικό πλαίσιο που επικαλέστηκαν οι πολίτες κατά την έρευνα. Θέτει αυστηρές προϋποθέσεις σε παρόχους συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, ειδικά σε τομείς υψηλού κινδύνου για την υγεία και τα ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών όπως είναι η χρήση τεχνητής νοημοσύνης στη δικαιοσύνη, στις δημόσιες υπηρεσίες και στον χώρο εργασίας, μεταξύ άλλων. Οι προϋποθέσεις εμπεριέχουν και την ορθή διαχείριση των δεδομένων για τη διασφάλιση της ιδιωτικότητας αλλά και τη διαφάνεια των συστημάτων.
Συνολικά, οι Έλληνες χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη, όμως παραμένουν σκεπτικοί για τους κινδύνους που αυτή μπορεί να φέρει. Συνεπώς, μόνο το 6,5% των ερωτηθέντων απάντησαν οτι είναι πολύ αισιόδοξοι για τον αντίκτυπο της τεχνητής νοημοσύνης στην κοινωνία. Το 28,4% είναι σχετικά αισιόδοξο ενώ το το 26,5% σχετικά απαισιόδοξο. Τέλος, το 10,6% είναι πολύ απαισιόδοξο και πιστεύει οτι η τεχνητή νοημοσύνη θα φέρει μόνο αρνητικές αλλαγές. Όπως έχει αναφερθεί, τίθεται ήδη σε ισχύ ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που θα προσφέρει ένα πρώτο επίπεδο προστασίας απέναντι στους κινδύνους της τεχνολογίας. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να σταματήσουν εκεί. Για μια πραγματικά ανθρωποκεντρική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης είναι απαραίτητο να εξεταστεί περαιτέρω η ενσωμάτωση της τεχνολογίας στη καθημερινότητα των εργαζομένων με κοινωνικά ωφέλιμο τρόπο.
- Acemoglu, D., Autor, D. and Johnson, S. (2023) Can we have pro-worker AI, MIT Shaping the Future of Work Initiative. Available at: https://shapingwork.mit.edu/wp-content/uploads/2023/09/Pro-Worker-AI-Policy-Memo.pdf (Accessed: 06 December 2024).[↩]
- 5 key policy ideas to integrate AI in Education effectively (2024) World Economic Forum. Available at: https://www.weforum.org/stories/2024/04/prepare-future-policy-ideas-ai-in-education/ (Accessed: 08 December 2024). [↩]
- Heikkilä, M. (2022) Dutch scandal serves as a warning for Europe over risks of using algorithms, POLITICO. Available at: https://www.politico.eu/article/dutch-scandal-serves-as-a-warning-for-europe-over-risks-of-using-algorithms/ (Accessed: 08 December 2024).[↩]
- AI Act enters into force (2024) European Commission. Available at: https://commission.europa.eu/news/ai-act-enters-force-2024-08-01_en (Accessed: 08 December 2024).[↩]
