Τι λένε τα κόμματα για την κλιματική κρίση: σημεία εστίασης, αντιφάσεις, διαφοροποιήσεις, ελλείψεις
Αναγνωρίζοντας πως οι βουλευτικές εκλογές του 2023 θα επηρεάσουν καταλυτικά την ικανότητα της χώρας να ανταποκριθεί στις προκλήσεις και τις απαιτήσεις που θέτει η κλιματική κρίση, αποφασίσαμε στο Eteron να ασχοληθούμε με το ζήτημα, μέσα από το πρότζεκτ “Κλιματική κρίση και εκλογές”. Για 50 ημέρες καταγράψαμε το δυνατόν πιο ενδελεχώς όλες τις δηλώσεις για την κλιματική κρίση υποψηφίων και στελεχών των 6 κομμάτων, που ήταν στη Βουλή κατά την προηγούμενη κοινοβουλευτική περίοδο.
Aπό τις 23/04/23 μέχρι τις 13/06/23, καταγράφηκαν 450 δηλώσεις υποψηφίων και κομματικών στελεχών και από τα 6 κόμματα. Οι περισσότερες δηλώσεις ήταν για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (139) και για την ενεργειακή φτώχεια (118), ενώ ακολουθεί η προστασία του περιβάλλοντος (80), οι εξορύξεις υδρογονανθράκων (51), η απολιγνιτοποίηση (45), η εξοικονόμηση (42), το ορυκτό αέριο (35), ενεργειακές κοινότητες (31) και η ηλεκτροκίνηση/ΜΜΜ (29).
Παρότι, η συγκεκριμένη προσπάθεια δεν είναι μια πλήρης καταγραφή του πολιτικού λόγου για το κλίμα και το περιβάλλον κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, μπορεί να βοηθήσει στην εξαγωγή κρίσιμων συμπερασμάτων, τόσο για την ποσότητα όσο και την ποιότητά του.
Απασχόλησε η κλιματική κρίση τους υποψηφίους κατά την τρέχουσα προεκλογική περίοδο; Ο πολιτικός λόγος κάλυψε ισομερώς όλες τις σημαντικές πτυχές του ζητήματος ή όχι; Ποιες πολιτικές προτάσεις είναι πιο επεξεργασμένες και ποιες όχι; Έχει γεωγραφικά χαρακτηριστικά ο πολιτικός λόγος για το κλίμα και το περιβάλλον και ποια είναι αυτά;
Τελικά, ο πολιτικός λόγος για την κλιματική κρίση ενισχύει την επιταγή για δημοκρατικές διαδικασίες που θα βασίζονται στη διαφάνεια, σε τεκμηριωμένες απόψεις και προτάσεις, επομένως στη δυνατότητα που δίνει στην κοινωνία να πάρει το δυνατόν πιο καλά πληροφορημένη, σημαντικές αποφάσεις;
Σε μια προσπάθεια να ξετυλίξει αυτό το αρκετά πολύπλοκο κουβάρι, η παρούσα ανάλυση καταλήγει σε μια σειρά από αρχικά, αλλά βασικά συμπεράσματα:
- Ενώ ο πολιτικός λόγος, κατά τη διάρκεια των 50 υπό εξέταση ημερών, ασχολήθηκε με όλες τις βασικές θεματικές που αφορούν το ζήτημα, εστίασε έντονα σε θεματικές που βρίσκονται στην ατζέντα εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες (ΑΠΕ) και σε θεματικές που βρέθηκαν στο προσκήνιο την τελευταία περίοδο λόγω της ενεργειακής κρίσης (ενεργειακή φτώχεια). Αντίθετα, θεματικές όπως η ηλεκτροκίνηση και η εξοικονόμηση, που θα απασχολήσουν την κοινωνία όλο και περισσότερο τα επόμενα χρόνια, παρέμειναν αισθητά λιγότερο ανεπτυγμένες, με την πλειοψηφία των δηλώσεων να παραμένει σε ένα πρώτο, σχετικά επιφανειακό επίπεδο.
- Ακόμα όμως και στις θεματικές που ο πολιτικός λόγος και οι επακόλουθες προτάσεις είναι περισσότερο ανεπτυγμένες, παρατηρείται συνήθως μια απλή παράθεση των προτεινόμενων μέτρων, που απαντάνε μονάχα εν μέρει στον τρόπο επίτευξης όσων λέγονται. Από τη στιγμή που δε συνοδεύονται από ένα πιο σαφές πλάνο, δεν οδηγούν σε μια πιο ουσιαστική κατανόηση όσων προτείνονται. Επομένως, δε μπορούν να αξιολογηθούν παρά ως μια ένδειξη στρατηγικής στόχευσης και επιβεβαίωσης των πολιτικών αξιών του εκάστοτε υποψηφίου. Κάτι που δεν επιτρέπει την αξιολόγηση τους, ως προς την εφαρμοστικότητα τους και τη δυνατότητά τους να επιφέρουν τις αλλαγές που υπόσχονται.
- Για το ζήτημα των ΑΠΕ, υπάρχει μια σχετική συμφωνία για τη βασική προτεραιότητα της επόμενης περιόδου μεταξύ της Νέας Δημοκρατίας, του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και του ΠΑΣΟΚ, που είναι η ανάγκη επέκτασης του δικτύου. Ωστόσο, τα τρία κόμματα διαφοροποιούνται σημαντικά ως προς το στρατηγικό πλαίσιο των προτάσεων τους. Η Νέα Δημοκρατία εστιάζει στις ΑΠΕ ως αναπτυξιακό και επενδυτικό πυλώνα, χωρίς να υπάρχει καμία διαφοροποίηση μεταξύ μεγάλων και μικρότερων έργων, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και το ΠΑΣΟΚ δίνουν έμφαση στην κοινωνικά δίκαιη ανάπτυξη τους, με τον μεν πρώτο να αναδεικνύει ως βασικό εργαλείο τις ενεργειακές κοινότητες και τον μεν δεύτερο να δίνει έμφαση στη συμμετοχή των παραγωγών (αγροτών/κτηνοτρόφων) στην πράσινη μετάβαση. Στην κοινωνική διάσταση του ζητήματος εστιάζει και το ΚΚΕ, μιλώντας όμως για μια ολική ανατροπή του παρόντος συστήματος, ώστε να υπηρετηθούν οι πραγματικές λαϊκές ανάγκες. Το ΜέΡΑ25 από την άλλη προσεγγίζει το ζήτημα από μια σημαντικά διαφορετική ματιά, προκρίνοντας την παύση ανάπτυξης αιολικών πάρκων στη στεριά, για λόγους προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, και την ανάπτυξη θαλάσσιων αιολικών. Απ’ όλα τα κόμματα της αριστεράς καταγράφεται πλειάδα δηλώσεων για τις επιπτώσεις των αιολικών πάρκων και των φωτοβολταϊκών σε συγκεκριμένες περιοχές.
- Η Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ, το ΚΚΕ και η Ελληνική Λύση τοποθετούνται υπέρ της εξόρυξης υδρογονανθράκων στην ελληνική επικράτεια, η θέση του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ χαρακτηρίζεται από ασάφεια και αντιφάσεις, ενώ το ΜέΡΑ25 είναι το μοναδικό κόμμα από τα 6 που τοποθετείται αναφανδόν κατά. Η επιλογή της Νέας Δημοκρατίας βασίζεται κυρίως σε γεωστρατηγικούς και οικονομικούς λόγους, του ΚΚΕ στο επιχείρημα ότι μια τέτοια εκμετάλλευση μπορεί να γίνει χωρίς επιπτώσεις στο περιβάλλον μόνο μέσα από κεντρικό σχεδιασμό που θα υπηρετεί τις λαϊκές ανάγκες, ενώ οι δηλώσεις του ΠΑΣΟΚ μοιάζουν αμήχανες καθώς δεν επιχειρηματολογούν καθόλου υπέρ της συγκεκριμένης επιλογής, αλλά ρίχνουν το βάρος τους στην πιο περιβαλλοντικά φιλική θέση του κόμματος για το ορυκτό αέριο. Η ίδια αμηχανία χαρακτηρίζει τις δηλώσεις του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, στον οποίο όμως εμφανίζονται βασικότατες αντιθέσεις. Από τη μία οι δηλώσεις του Α.Τσίπρα και του Σ.Φάμελλου, που αποσαφηνίζουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δε θα σταματήσει τις εξορύξεις σε περίπτωση που βρεθούν κοιτάσματα, και από την άλλη οι δηλώσεις των υποψηφίων βουλευτών του κόμματος στην Ήπειρο και τα Επτάνησα, που τοποθετούνται ενάντια σε αυτήν την επιλογή.
- Το ορυκτό αέριο, για τη ΝΔ, έχει ξεκάθαρο ρόλο ως καύσιμο μετάβασης μέχρι το 2050, στρατηγική που συνδέεται φανερά με τις αλλαγές στον ενεργειακό χάρτη της περιοχής λόγω ανεξαρτητοποίησης της ΕΕ από το ρωσικό αέριο, θέση που σε μεγάλο βαθμό συμπίπτει με εκείνη της Ελληνικής Λύσης. Από την άλλη μεριά, η αντιφατικότητα είναι αυτή που χαρακτηρίζει τις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, με τις περισσότερες δηλώσεις στελεχών του να μιλάνε για αποανθρακοποίηση της οικονομίας και για σημαντικές επιπτώσεις των νέων σταθμών LNG (προβληματισμούς που μοιράζονται οι υποψήφιοι/ες του ΜέΡΑ25), τη στιγμή που ο Α.Τσίπρας φαίνεται να συμφωνεί στις νέες εγκαταστάσεις. Η θέση του ΚΚΕ για το ορυκτό αέριο διαφέρει από εκείνη που έχει για τις εξορύξεις εντός της ελληνικής επικρατείας, διαμορφώνοντας μια ξεκάθαρη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο εισαγόμενο ακριβό ορυκτό αέριο και στο υπό λαϊκό έλεγχο ελληνικό ορυκτό αέριο.
- Στις δηλώσεις των υποψηφίων και των στελεχών της Νέας Δημοκρατίας δεν υπάρχει καμία ουσιαστική αναφορά στα ζητήματα της κοινωνικής δίκαιης ανάπτυξης των ΑΠΕ, στις ενεργειακές κοινότητες, στην ενεργειακή δημοκρατία και στην ενεργειακή φτώχεια.
- Ως προς το ζήτημα της απολιγνιτοποίησης ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και το ΠΑΣΟΚ φαίνεται ότι συμφωνούν τόσο ως προς τις προτάσεις που καταθέτουν, όσο και προς την ένταση του ενδιαφέροντος τους, χαρακτηρίζοντας την, με τον τρόπο που έγινε, και οι δύο πολιτικοί χώροι, ως “βίαιη”. Τα υπόλοιπα κόμματα καταγράφουν αισθητά μικρότερο ενδιαφέρον για το ζήτημα.
- Στη θεματική για την προστασία του περιβάλλοντος καταγράφονται τα περισσότερα προτεινόμενα μέτρα, γεγονός που συνηγορεί ότι τα επιμέρους ζητήματα (όπως η διαχείριση δασών, η προστασία άγριας φύσης, η πολιτική προστασία και οι πλημμύρες) της εν λόγω θεματικής δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως μια ενότητα. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι στις δηλώσεις των ανθρώπων της Νέας Δημοκρατίας καταγράφεται μια σημαντικότατη εστίαση σε προτάσεις που έχουν να κάνουν με την προστασία των δασών, ενδεχομένως ως απάντηση στις μεγάλες πυρκαγιές των τελευταίων ετών, ενώ καταγράφονται και 4 δηλώσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού. Αντίθετα, οι δηλώσεις του ΣΥΡΙΖΑ, εστιάζουν σε προτάσεις που έχουν να κάνουν περισσότερο με την προστασία της άγριας φύσης, χωρίς να παραβλέπονται ζητήματα προστασίας των δασών από τις πυρκαγιές. Και τα δύο κόμματα κάνουν λόγο για την ανάγκη καλύτερου σχεδιασμού και οργάνωσης του χώρου.
