Ένας χρόνος έγκλημα σε λογοκριμένη παγκόσμια μετάδοση

«Σε ποιο βαθμό τα ανθρώπινα πλάσματα που ζουν κάτω από τον ολοκληρωτικό τρόμο ανταποκρίνονται στη συνηθισμένη αναπαράσταση που έχουμε για τον άνθρωπο;» έγραφε η Χάνα Αρεντ το 1948. Πρόκειται για μια διερώτηση που επανέρχεται σαν επίμονο σύρσιμο κιμωλίας στη χαυνωμένη συνείδηση της Δύσης και διασταυρώνεται με την πικρή μα απολύτως καίρια διαπίστωση τ@ Τζούντιθ Μπάτλερ στην Ευάλωτη Ζωή «Ορισμένες ζωές θα είναι εξαιρετικά προστατευμένες και η ακύρωση του αιτήματος τους για ιερότητα θα αρκεί για να κινητοποιήσει τις δυνάμεις του πολέμου. Άλλες ζωές δε θα βρίσκουν τόσο άμεση και μανιασμένη υποστήριξη, η απώλεια τους δε θα θεωρηθεί πως αξίζει να προκαλέσει οδύνη». Δύο διανοήτριες εβραϊκής καταγωγής με εμπειρία του διαγενεακού τραύματος του Ολοκαυτώματος, όπου η καθεμία στην εποχή της, στοχάστηκαν πάνω στους τρόπους ταξινόμησης και αξιολόγησης των ζωών ως αξιοβίωτων ή αναξιοβίωτων και στις στρατηγικές απανθρωποίησης. Έναν χρόνο κρίσης και αιματοκυλίσματος στη Μέση Ανατολή, η εδαφικοποίηση του απόλυτου τρόμου και της εκμηδένισης της ζωής σε λογοκριμένη παγκόσμια μετάδοση, είναι στη Γάζα. Μια τρομακτική κλιμάκωση σ’ ένα συνεχές 75 χρόνων αποικιοκρατίας και βίας.

Συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη των πολεμικών επιθέσεων του ισραηλινού στρατού στα παλαιστινιακά εδάφη. Η απάντηση του Ισραήλ δεν είχε καμία αναλογικότητα ως προς την επίθεση της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου. Εξελίσσεται σε στραγγαλισμό μιας ταλαιπωρημένης περιοχής με ξεκάθαρα στοιχεία γενοκτονικής πολιτικής και πυροδοτώντας εντάσεις που απειλούν να τραβήξουν ολόκληρη τη Μέση Ανατολή σε γενικευμένη σύρραξη, όπου κανείς και τίποτα δε θα μείνει ανεπηρέαστο, όσο μακριά κι αν θεωρεί πως βρίσκεται. 

Ας δούμε λίγο τι έχει συμβεί στη Γάζα μέσα σ’ έναν χρόνο:

Σύμφωνα με τα συγκεντρωτικά στοιχεία, από την έναρξη των επιθέσεων μέχρι τις 4 Οκτώβρη, στη Γάζα έχουν σκοτωθεί 42.511 άνθρωποι εκ των οποίων 16.500 παιδιά. Για την ακρίβεια κάθε μία ώρα – όσο διαρκεί συνήθως ένα επαγγελματικό zoom, ένας γρήγορος καφές με μια φίλη, η πρωινή προετοιμασία μιας οικογένειας- , στη Γάζα σκοτώνονται έξι παιδιά. Η έκθεση της Oxfam υποστηρίζει ότι στη Γάζα έχουν σκοτωθεί μέσα σε έναν χρόνο περισσότερες γυναίκες και παιδιά απ’ ότι σε οποιαδήποτε άλλη πολεμική σύγκρουση στον πλανήτη ετησίως τις τελευταίες δύο δεκαετίας. Έχει καταστραφεί το 50% των σπιτιών, το 80% των εμπορικών επιχειρήσεων, το 85% των σχολικών εγκαταστάσεων, το 65% των οδικών δικτύων, ενώ μόνο τα 17 από τα 36 συνολικά νοσοκομεία λειτουργούν κι αυτά σε συνθήκες στέρησης φαρμακευτικού και υγειονομικού υλικού, ρεύματος, πετρελαίου και καθαρού νερού. 2.000.000 άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί από τις εστίες τους χωρίς αυτό να συνιστά εγγύηση για την ασφάλεια τους, αφού ο ισραηλινός στρατός βομβαρδίζει αρκετά συχνά προσφυγικού καταυλισμούς. Πάλι με βάση την έκθεση της Oxfam, ανά 17 ώρες στη Γάζα δέχεται επίθεση προσφυγικός καταυλισμός ή προσωρινό καταφύγιο εκτοπισμένων. 

Η καταστροφή που έχει συντελεστεί είναι ανυπολόγιστη. Ασθενείς με βαριά νοσήματα δεν έχουν πρόσβαση στις θεραπείες τους, τραυματίες ακρωτηριάζονται με πλημμελή ή καθόλου αναισθητικά μέσα, γυναίκες γεννούν χωρίς να έχουν την ελάχιστη φροντίδα που απαιτείται πριν και μετά τη γέννα. Η Unicef σ’ ένα report της περιέγραφε τη διαδικασία με τη φράση «τα νεογέννητα έρχονται στην κόλαση». Έχουν αυξηθεί οι εγκυμοσύνες υψηλού κινδύνου, οι αποβολές και η βρεφική θνησιμότητα. Η Action Aid στην καινούργια της έρευνα καταγράφει τις οδυνηρές επιπτώσεις για τις γυναίκες, όπως η τεράστια συναισθηματική και ψυχολογική επιβάρυνση, η απουσία ασφαλών χώρων, τα προβλήματα στη μαιευτική περίθαλψη, η έμφυλη και σεξουαλική βία από ισραηλινούς στρατιώτες και έποικους. Είχε προηγηθεί σχετική αναφορά κι από ειδικούς εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ που σημείωναν, μεταξύ άλλων, περιστατικά βασανισμών, βιασμών και διαπομπεύσεων. Σύμφωνα με την οργάνωση World Food Programme το 96% των κατοίκων της Γάζας είναι αντιμέτωπο με επισιτιστική επισφάλεια και η οργάνωση Save the Children ήδη από τον Απρίλιο είχε καταγράψει 34 θανάτους παιδιών εξαιτίας υποσιτισμού. Μελέτη που δημοσιεύτηκε στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση The Lancet επισημαίνει πως ο αριθμών των νεκρών στη Γάζα ενδέχεται να ξεπερνά τις 186.000 αν συμπεριληφθούν οι θάνατοι που σχετίζονται με τον υποσιτισμό ή τη μειωμένη πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. 902 οικογένειες στη Γάζα αφανίστηκαν εξ’ ολοκλήρου με βάση τα στοιχεία που δημοσιοποίησαν οι παλαιστινιακές αρχές. Σκοτώθηκαν όλα τα μέλη τους. 

Αυτή η θηριωδία συντελείται στο συγκείμενο της συνενοχής των δυτικών κυβερνήσεων. «Φανταστείτε ηθοποιούς που δε θα μπορούσαν ποτέ να ξαναγίνουν ο εαυτός τους. Και θα έπαιζαν αιωνίως έναν ρόλο. Ας έπεφτε η αυλαία, τα χειροκροτήματα δε θα τους ξυπνούσαν. Ας άδειαζε η αίθουσα, ας έσβηναν τα φώτα της ράμπας, η νύχτα ας έπεφτε, αυτοί δε θα εγκατέλειπαν τη σκηνή. Μπορεί εμείς να τους φωνάζαμε ότι εντάξει, καταλάβαμε, οι ατάκες σας μας είναι γνωστές, ξέρουμε απ’ έξω την πλοκή, αυτοί θα συνέχιζαν πεισματικά να παίζουν, γυροφέρνοντας και ουρλιάζοντας πάνω στη σκηνή. Θα έλεγες ότι είναι γοητευμένοι από τον ίδιο τους τον εαυτό, πιασμένοι στην παγίδα του ίδιου τους του παιχνιδιού, με τις καρδιές τους τρυπημένες από τα ίδια τους τα βέλη» γράφει ο Ερίκ Βυιγιάρ στο βιβλίο του «Μια αξιοπρεπής έξοδος» μιλώντας για τη ναρκισσιστική ύπνωση των Γάλλων αξιωματούχων κατά τον πόλεμο της Ινδοκίνας. Σε μια τέτοια παραλληλία, όπου αυτά που ακούγονται δεν είναι χειροκροτήματα αλλά βόμβες, βρίσκονται οι ελίτ της Δύσης, αναμασώντας «το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα» παρότι είναι εντελώς σαφές πως το κράτος του Ισραήλ δεν αμύνεται. Επιτίθεται στην Παλαιστίνη και πλέον στον Λίβανο με σφοδρότητα και αδιακρίτως, μέσα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, πλήττοντας υποδομές και ανθρωπιστικές υπηρεσίες, κουρελιάζοντας κάθε παράγραφο του διεθνούς δικαίου. 

Τι κι αν το Διεθνές Δικαστήριο έχει εκδώσει καταδικαστικές αποφάσεις για τα εγκλήματα που διαπράττει το κράτος του Ισραήλ στα παλαιστινιακά εδάφη, τα δυτικά κράτη έχουν σμιλέψει ασπίδα προστασίας, διασώζοντας τον Νετανιάχου και τον ακροδεξιό συνασπισμό του, ενισχύοντας το αίσθημα της ατιμωρησίας και της αποχαλίνωσης τους. Ο Νετανιάχου που αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στο εσωτερικό της χώρας του, τα οποία διογκώθηκαν με την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων, καθώς ένα σημαντικό κομμάτι της ισραηλινής κοινωνίας απαιτεί την επίτευξη συμφωνίας για εκεχειρία και την επιστροφή των ομήρων, δεν θα μπορούσε να συνεχίσει το αποικιοκρατικό και μακάβριο έργο του, αν δεν απολάμβανε τη στήριξη ή την ανοχή αυτού του πράγματος που αποκαλούμε «διεθνής κοινότητα». Εκεί εντάσσεται και η καταστολή των αντιπολεμικών κινητοποιήσεων στις δυτικές μητροπόλεις, η μη θεσπισμένη αλλά ξεκάθαρα υπαρκτή και σφιχτή λογοκρισία που εκτείνεται από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης μέχρι τον αποκλεισμό των παλαιστίνιων καλλιτεχνών από τις μεγάλες πολιτιστικές διοργανώσεις, η διαστροφή της γλώσσας μέσα από την εσκεμμένη παραποίηση εννοιών. Όσοι και όσες σήμερα τολμούν να μιλήσουν για τα εγκλήματα του κράτος του Ισραήλ εις βάρος των Παλαιστινίων κινδυνεύουν να κατηγορηθούν για αντισημιτισμό, παρότι κατά βάση εμφορούνται από γνήσιο αντιρατσισμό που αντιστρατεύεται τόσο τον αντισημιτισμό, όσο και την ισλαμοφοβία. Εξάλλου, σημαντικές εβραϊκές οργανώσεις όπως η Jewish Voice for Peace πρωτοστατούν στο αντιπολεμικό κίνημα στις ΗΠΑ. Ακόμα και οι Ισραηλινοί/ες που διαφοροποιούνται δημόσια από τις πολεμοχαρείς ιαχές αντιμετωπίζουν πρωτοφανείς πιέσεις και απειλές. Ένα μόνο παράδειγμα είναι ο ισραηλινός σκηνοθέτης Yuval Abraham, ο οποίος κατά τη βράβευση του στη Berlinale τάχθηκε ξεκάθαρα κατά των εποικισμών και της πολιτικής του Ισραήλ στην Παλαιστίνη και γι’ αυτό δέχτηκε απειλές θανάτου, ενώ η οικογένεια του χρειάστηκε να εκκενώσει την οικία της για λόγους ασφαλείας. «Το να στέκεσαι σε γερμανικό έδαφος ως γιος επιζώντων του Ολοκαυτώματος και να ζητάς κατάπαυση του πυρός – και στη συνέχεια να σε χαρακτηρίζουν αντισημίτη, είναι εξοργιστικό» δήλωσε συμπυκνώνοντας σε δύο προτάσεις την εξωφρενικότητα που ζούμε. Εξωφρενικότητα από την οποία δε γλίτωσε ούτε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες, μια από τις ελάχιστες φωνές των δυτικών αξιωματούχων που δεν έχει ευθυγραμμιστεί πλήρως με το αφήγημα του Ισραήλ. Ο Γκουτέρες που λέει στοιχειωδώς και μετριοπαθώς τα αυτονόητα, απευθύνοντας έκκληση για κατάπαυση του πυρός, έχει γίνει αποδέκτης προσβλητικών αναφορών από την ισραηλινή κυβέρνηση που έφτασε να τον ανακηρύξει persona non grata.

Σ’ αυτό το πλαίσιο παρατηρούμε και μια απροκάλυπτη εργαλειοποίηση των γυναικείων και ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων προς όφελος της μιλιταριστικής μηχανής του Ισραήλ. Ακόμα και σήμερα που η φρίκη είναι αριθμοποιημένη, θα βρούμε αρθρογραφίες στον ελληνικό τύπο που υπερασπίζονται το Ισραήλ «σαν ένα κράτος ελευθεριών όπου οι γυναίκες μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα». Είναι πραγματικά οξύμωρο να αναπαρίσταται το κράτος του Ισραήλ επειδή έχει θεσμοθετήσει ορισμένα δικαιώματα για γυναίκες και για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, τη στιγμή που ακυρώνει το δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία, τη σεξουαλική αυτονομία και αξιοπρέπεια για τον γυναικείο και queer πληθυσμό της Παλαιστίνης. Οι ισραηλινές αποικιακές δυνάμεις ασκούν συστηματικά έμφυλη και σεξουαλική βία εις βάρος των Παλαιστινίων. Υπάρχουν τεκμηριώσεις γι’ αυτό ήδη από την εποχή της Νάκμπα κι αξίζει να διαβάσει κανείς το βιβλίο «Μια ασήμαντη λεπτομέρεια» της Αντανία Σίμπλι για να κατανοήσει μέσα από ένα λογοτεχνικό πρίσμα πόσο βαθιά και ανομολόγητη είναι η χαίνουσα πληγή της έμφυλης βίας στη μνήμη μα και τη βιωμένη εμπειρία των Παλαιστινίων. Ούτως ή άλλως ο πόλεμος ως κατάσταση βίαιης επιβολής και συντριβής είναι βγαλμένος από τα σπλάχνα της πατριαρχίας και της αποικιοκρατίας. Γι’ αυτό ο ήχος του φεμινισμού δε μπορεί ποτέ να ταυτίζεται με τον ήχο των όπλων. 

Η Δύση αναμετριέται σιγά σιγά με το αδιέξοδο που έφτιαξε και ίσως κατανοήσει πως η απόσταση με τη θύελλα που έσπειρε δεν είναι τόσο μακρινή, όσο νόμιζε. Το κράτος του Ισραήλ εδώ και κάποιες μέρες βομβαρδίζει τον Λίβανο και ήδη ο αριθμός των νεκρών πλησιάζει τα 2000 άτομα, ενώ το ενδεχόμενο μιας κλιμάκωσης σε στρατιωτικό επίπεδο της σύγκρουσης με το Ιράν αποτελεί διαβατήριο για τον όλεθρο. Το πλήγμα στην ελευθερία της έκφρασης και της διαμαρτυρίας που δέχονται οι δυτικές κοινωνίες είναι ήδη αρκετά μεγάλο, όπως και η ηθική και συνειδησιακή κατάπτωση αποκαρδιωτική. Για τον παλαιστινιακό λαό το μέγεθος της τραγωδίας είναι ασύλληπτο. Γενιές ολόκληρες στη Μέση Ανατολή μεγαλώνουν ανεπανόρθωτα πληγωμένες και εξοργισμένες κι όσο δε λαμβάνονται αποφασιστικές πρωτοβουλίες για άμεση κατάπαυση του πυρός και αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους, τόσο αυτή η τρύπα άλγους και θυμού θα μεγαλώνει.

Τον Οκτώβρη του 2023, λίγες μέρες μετά την έναρξη των επιθέσεων, είχα πάρει μια συνέντευξη από τον Jesam από την οργάνωση Jafra. Τον είχα γνωρίσει στην Ελλάδα αλλά πλέον ζει στη Βηρυτό. Η ιστορία του μοιάζει με τις ιστορίες χιλιάδων Παλαιστίνιων προσφύγων που γεννήθηκαν και περνούν τη ζωή τους σε μια κατάσταση limbo. Η οικογένεια του κατάγεται από τη Τζενίν. Εκδιώχθηκε από τη Τζενίν, μετά εκδιώχθηκε από την Ιορδανία το Μαύρο Σεπτέμβρη, μετά σε προσφυγικό καταυλισμό στη Συρία, μετά στην Ελλάδα και τώρα στο Λίβανο. Έχει ζήσει και τα 45 του χρόνια ως πρόσφυγας, αρκετά απ’ αυτά με βόμβες να περνούν πάνω από το κεφάλι του. 

Για το κλείσιμο θα αφήσω κάποιες στροφές από το συγκλονιστικό ποίημα Τζενίν της Ετέλ Αντναν:

«Άρχισαν λοιπόν από τα λιόδεντρα, συνέχισαν με τους δενδρόκηπους, ύστερα με τις πολυκατοικίες, κι όταν όλα όσα απαριθμήσαμε είχαν πια εξαφανιστεί, έριξαν ανάκατα παιδιά, γέρους και νιόπαντρους, νεκρούς ή ημιθανείς, σε τάφο ομαδικό, και παράχωσαν τα πάντα, κι όλα αυτά για να πουν στον κόσμο των νεκροζώντανων ότι δεν υπήρχαμε, ότι δεν είχαμε υπάρξει ποτέ και πως έτσι, λοιπόν, δικαίως… μας εξολόθρευσαν.»