Κανονικοποίηση & συνύπαρξη: ακραίες τάσεις σε κεντροδεξιές πτέρυγες
Με αφορμή τις συζητήσεις σχετικά με τη νομοθέτηση γάμου και τεκνοθεσίας για τα ομόφυλα ζευγάρια στη χώρα, επανέρχεται στο προσκήνιο η ύπαρξη υπερσυντηρητικών τάσεων εντός του κυβερνώντος κόμματος. Από τις δηλώσεις βουλευτών και βουλευτριών έως το κάλεσμα σε παραιτήσεις, τα επόμενα βήματα στη νομοθεσία αποκαλύπτουν ένα ιδιαιτέρως περίπλοκο πλαίσιο.
Ορισμένες από τις τάσεις εκπροσωπούνται από τον πρώην πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος σε συνέντευξη στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 25 Νοεμβρίου, επισήμανε τη σαφή θέση της συντηρητικής δεξιάς. Πέραν του νομοσχεδίου, ωστόσο, υπάρχουν και άλλες ουσιαστικές αντιρρήσεις σε εθνικά θέματα, όπως, για παράδειγμα, οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Ο Αντώνης Σαμαράς επισημαίνει την ανάγκη για μετατόπιση της Νέας Δημοκρατίας προς τα δεξιά του πολιτικού φάσματος ως απάντηση στην άνοδο ακροδεξιών κομμάτων στη χώρα. Σημειώνεται ότι δεν κάνει άνοιγμα προς τα υπόλοιπα ακροδεξιά κόμματα, αλλά υπονοεί ότι η Νέα Δημοκρατία πρέπει να δώσει προσοχή στις πολιτικές εξελίξεις στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Πώς αντιμετωπίζεται η συγκεκριμένη ρητορική εντός των κόλπων της ΝΔ; Πρόκειται για απλή μειονότητα ή ισχυρή τάση του κυβερνώντος κόμματος; Η ανάλυση του ερωτήματος απαιτεί σύνθετη προσέγγιση, ενώ οι εξελίξεις σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, σε συνδυασμό με τις δηλώσεις Σαμαρά, αποκαλύπτουν έναν περίπλοκο δρόμο προς τη νομοθεσία για τον γάμο και την τεκνοθεσία – νομοσχέδια που έχουν καθυστερήσει και δεν δύναται να πάρουν νέα παράταση.
Ευρωπαϊκός Υπερσυντηρητισμός
Ένα επίκαιρο παράδειγμα, στο οποίο αναφέρθηκε ο πρώην πρωθυπουργός , είναι η περίπτωση της Ολλανδίας. Εκεί, ο ακροδεξιός Γκερτ Βίλντερς, μετά από 17 χρόνια ηγεσίας του «Κόμματος για την Ελευθερία», κατάφερε να κερδίσει τις πρόσφατες εκλογές του Νοεμβρίου. Είναι προφανές ότι η ΝΔ δεν υιοθετεί ανοιχτά παρόμοιες αντι-ευρωπαϊκές ή ισλαμοφοβικές τάσεις (με κάποιες εξαιρέσεις), ωστόσο, ο Αντώνης Σαμαράς δεν αποσαφηνίζει πλήρως τα βήματα της πολιτικής μετατόπισης του κόμματος. Η τοποθέτηση του αποτελεί κυρίως υπενθύμιση της ύπαρξης μιας σκληρής δεξιάς τάσης εντός της ΝΔ.
Οι ιδεολογικές αυτές διαφορές δεν αποτελούν νέο φαινόμενο σε Ευρωπαϊκά συντηρητικά κόμματα.
Ωστόσο, παρατηρείται νέα διάσταση στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, καθώς οι αριθμοί πιθανόν να μην υποστηρίζουν την έγκριση του φιλόδοξου νομοσχεδίου. Εκτός του ότι θα χρειαστεί την υποστήριξη αριστερών κομμάτων, στα οποία πιθανώς ήδη να βασίζεται, αυτή θεωρείται η πρώτη πραγματική «ιδεολογική» δοκιμασία για τον Μητσοτάκη και τη ΝΔ μετά τη νίκη στις εκλογές του 2019.
Επίσης, χωρίς να προδιαγράφεται κάποιο είδος ρήγματος, υπάρχει η πιθανότητα η ΝΔ να διχαστεί εξαιτίας της νομοθέτησης. Πόσο έτοιμος είναι ο Κυριάκος Μητσοτάκης να αντιμετωπίσει τη συντηρητική δεξιά του κόμματος σε μια περίοδο όπου ορισμένα στελέχη μιλούν ανοιχτά για την ανάγκη κανονικοποίησης ακροδεξιών θέσεων;
Ατζέντα: Culture Wars
Η συνύπαρξη με στελέχη που επενδύουν σε “culture wars” είναι αναμφισβήτητα δυσοίωνη, καθώς, όπως έχει παρατηρηθεί σε άλλες χώρες της Ευρώπης (Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία), μπορεί να οδηγήσει σε σταδιακή κανονικοποίηση και υιοθέτηση τέτοιων θέσεων από την ίδια την κυβέρνηση.
Δεν πρέπει να θεωρείται τυχαίο ότι ο Αντώνης Σαμαράς αναφέρθηκε σε «άλλα» κόμματα που θεωρεί «δεξιότερα» της ΝΔ, και ειδικότερα στο λιγότερο εκδηλωτικό κόμμα της ακροδεξιάς, «Νίκη», το οποίο στήριξε πλήρως την προεκλογική του εκστρατεία σε θέματα “culture wars”.
Η συζήτηση ανάμεσα στη δημοσιογράφο Νατάσα Γιάμαλη και τον αρχηγό της «Νίκης», Δημήτρη Νατσιού, εμφάνισε τα αναμενόμενα χαρακτηριστικά, καθώς ο τελευταίος συμφώνησε ιδεολογικά με τον Αντώνη Σαμαρά, επικεντρώνοντας τη συζήτηση σε εθνικά, θρησκευτικά και οικογενειακά ζητήματα.
Φυσικά, η εσωτερική δυναμική της Νέας Δημοκρατίας έχει υποστεί ριζικές αλλαγές από την περίοδο της διακυβέρνησης Σαμαρά μεταξύ του 2012 και του 2015. Ωστόσο, η παρουσία του πρώην πρωθυπουργού στις ακραίες δεξιές πτέρυγες του κόμματος μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα εσωτερικής αντιπολίτευσης για τον Κυριάκο Μητσοτάκη.
Ενδείξεις αυταρχισμού
Είναι σημαντικό να δοθεί μια επιπλέον πτυχή στο εν λόγω θέμα, καθώς προκύπτουν και ζητήματα αυταρχισμού, όπως επισήμανε ο Δρ Γιώργος Κατσαμπέκης σε προηγούμενη ανάλυσή του στο Eteron . Η κυβέρνηση αντιμετωπίζει ένα μοτίβο που η ίδια έχει καλλιεργήσει, το οποίο αφορά όχι μόνο θέματα αυθαιρεσίας, αλλά και δημοκρατικής διάβρωσης. Από τις ενέργειες στην υπόθεση των υποκλοπών έως και τις πρακτικές SLAPP, τα παραδείγματα δείχνουν να πληθαίνουν.
Εάν τα “culture wars” αποτελέσουν το νέο πεδίο αμφισβήτησης βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην Ελλάδα, θα καθοριστεί από τη διαχείριση της κυβέρνησης του νομοσχεδίου για τον πολιτικό γάμο στα ομόφυλα ζευγάρια. Χωρίς αμφιβολία, αναμένεται να αποτελέσει νομοθέτηση-σταθμό , αλλά και πρωτοφανές τεστ μεταξύ όλων των τάσεων της ΝΔ που, μέχρι σήμερα, δείχνουν να συνυπάρχουν αρμονικά.
Οι χειρισμοί του πρωθυπουργού και η ουσιαστική αντιμετώπιση αυτής της σκληρής πτέρυγας αποτελούν σημαντικό εμπόδιο για τη φιλελεύθερη μεταρρυθμιστική πλευρά του, η οποία βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τα πεπραγμένα της περιόδου 2019-2023 σε θέματα διαφάνειας και δημοκρατικών διαδικασιών. Θα αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, όμως, η καταιγίδα που πλησιάζει; Κάποιοι περιορίστηκαν στο να καλέσουν υπουργούς σε παραίτηση, αλλά οι αριθμοί θα καταδείξουν σύντομα την πραγματική δυναμική της σκληρής δεξιάς πτέρυγας της ΝΔ.
Κανονικοποίηση ή συνύπαρξη;
Κλείνοντας, είναι επιτακτικό να σχολιαστεί η πολιτική διάσταση που παρουσιάζουν οι όροι «συνύπαρξη» και «κανονικοποίηση». Η απόφαση του Πρωθυπουργού να μην αναζωπυρώσει παλαιότερες διαμάχες με τη σκληρή δεξιά της ΝΔ αντιπροσωπεύει ιδεολογική προσέγγιση από το 2019.
Όμως, το «πείραμα» με τη νομοθέτηση του γάμου αναμένεται να έχει άμεσες επιπτώσεις στην ίδια την κυβέρνηση. Το τελικό ερώτημα που παραμένει αναπάντητο είναι εάν η ιδεολογική κανονικοποίηση ως πολιτική του Κυριάκου Μητσοτάκη θα οδηγήσει σε περαιτέρω συνύπαρξη με αυτές τις δεξιές τάσεις εντός του κόμματός του, και κατά πόσο βιώσιμη είναι μια τέτοια στρατηγική σε βάθος χρόνου.