Airbnb
Τα ενοίκια συνιστούν όλο και πιο πιεστικό πρόβλημα για διευρυνόμενα τμήματα του πληθυσμού. Τα συγκεκριμένα δημογραφικά χαρακτηριστικά αυτών των τμημάτων (στην πλειοψηφία ηλικίες ανάμεσα σε 22-45 ετών στις μεγάλες πόλεις) εντείνουν την κοινωνική πίεση και διαμορφώνουν συνθήκες επισφάλειας στα πιο δημιουργικά και παραγωγικά τμήματα της κοινωνίας.
Υπάρχουν όμως και δυο σημαντικές κατηγορίες παράλληλων τάσεων που επιδεινώνουν το πρόβλημα.
Η πιο ορατή είναι η συρρίκνωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών από το 2010 και μετά. Από μόνη της αυτή η τάση καθιστά τη στεγαστική δαπάνη πιο πιεστική στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς.
Η δεύτερη τάση, λιγότερο ορατή αλλά εξίσου σημαντική, είναι οι μεταβολές που συμβαίνουν στην αγορά κατοικίας και στις πόλεις. Η βίαιη τουριστικοποίηση, η επέκταση του Airbnb, το ρυθμιστικό πλαίσιο για ξένες επενδύσεις σε ακίνητα, ο άναρχα μεταβαλλόμενος αστικός σχεδιασμός δημιουργούν νέες συνθήκες με σημαντικές επιπτώσεις στα ενοίκια.
Η παρέμβαση για το Airbnb εξακολουθεί να περιορίζεται κυρίως σε φορολογικά μέτρα, χωρίς να σχεδιάζονται ή να ενεργοποιούνται τα διαθέσιμα μέτρα περιορισμού και ελέγχου στις περιοχές που αντιμετωπίζουν ασφυκτική πίεση λόγω της ανόδου των τιμών. Η φορολογική αντιμετώπιση της επιχειρηματικής δραστηριότητας ως τουριστική, δεν αλλάζει το γεγονός ότι η χρήση εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως μια κοινή αστική μίσθωση και εκ των πραγμάτων το οικιστικό απόθεμα τουριστικοποιείται και αφαιρείται από την κανονική του χρήση. Άλλωστε, είναι πλέον ξεκάθαρο ότι και σε αυτή την οικονομική δραστηριότητα επικρατούν οι μεγάλοι παίκτες. Η αύξηση του ορίου για την Golden Visa απλώς μετέθεσε το ενδιαφέρον σε πιο ακριβές περιοχές και πολυτελείς κατοικίες.
Η πραγματικότητα των φοιτητικών εστιών
Όταν ο Χρήστος πέρασε στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας το 2019, άρχισε να ετοιμάζει τα χαρτιά του για τις εστίες του ΑΠΘ. Μέχρι να βγουν τα πρώτα αποτελέσματα, τέλη Οκτωβρίου,τον φιλοξενούσαν φίλοι και γνωστοί. Κάποιες μέρες έμενε σε δωμάτια Airbnb.
Προληπτικά είχε αρχίσει ήδη να ψάχνει δουλειά και σπίτι για μακροχρόνια μίσθωση γιατί φοβόταν ότι η απάντηση από τις εστίες μπορεί να είναι απορριπτική. Οι τιμές των ενοικίων ήταν από τότε απαγορευτικές, ειδικά σε σχέση με την ποιότητα των ακινήτων.
«Το διάστημα που έψαχνα σπίτι, είχα βρει ένα που δεν ήταν καν στο κέντρο της πόλης. Στην πραγματικότητα δεν ήταν κανονικό σπίτι, αλλά αποθήκη. Ήταν τόσο μικρό που είχε ένα κρεβάτι και δεν χωρούσες να περπατήσεις μέσα στο δωμάτιο. Το νοίκιαζαν για 300 ευρώ.»
To καλοκαίρι του 2014, o Murray Cox βρέθηκε μπροστά σε ένα νεανικό ακροατήριο στο Μπρούκλιν. Χρησιμοποιώντας χάρτες και στατιστικές μεθόδους επιχείρησε να περιγράψει σε παιδιά ηλικίας από έξι έως δεκατριών μία συνθήκη που η τοπική κοινωνία είχε αρχίσει ήδη να αφουγκράζεται: τη στεγαστική κρίση, το gentrification, την αύξηση των ενοικίων και της αστεγίας.
Την ίδια περίοδο, δημοσιογράφοι στις ΗΠΑ είχαν αρχίσει να γράφουν για το Airbnb, χωρίς ωστόσο να παρουσιάζουν γραφήματα, χάρτες ή πρωτογενή δεδομένα. Τα περισσότερα θέματα αφορούσαν το Σαν Φρανσίσκο και τη Νέα Υόρκη, όταν άρχισε να διαφαίνεται μία τάση που σήμερα έχει καταστεί πλέον κυρίαρχη: οι περισσότεροι ιδιοκτήτες δεν διέθεταν απλώς κάποια δωμάτια σε επισκέπτες και επισκέπτριες, αλλά ολόκληρα σπίτια.
Για τον Murray, το πρόβλημα ήταν προφανές. Η απουσία διαθέσιμων δεδομένων συσκότιζε το μέγεθος του προβλήματος στις γειτονιές των μεγάλων αστικών κέντρων. Τότε ήταν που σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να κάνει ο ίδιος αυτή τη δουλειά.
Οι τεχνικές του γνώσεις αποδείχθηκαν πολύτιμες. Προγραμματιστικά, ο Murray άρχισε να αντλεί δεδομένα για τη δική του γειτονιά, το Bedford-Stuyvesant στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Πέρασε τα στοιχεία σε ένα Excel και συνειδητοποίησε ότι σε μία γειτονιά 100.000 κατοίκων, υπήρχαν 1.000 καταχωρήσεις Airbnb. Αυτό που παρατήρησε σχετικά γρήγορα ήταν ότι το μοτίβο που είχε εντοπιστεί σε άλλες γειτονιές, ίσχυε και στη δική του: ότι δηλαδή χρήστες με περισσότερα από ένα ακίνητα, τα διέθεταν στην πλατφόρμα προς βραχυχρόνια μίσθωση.
Το επόμενο ερώτημα που προέκυψε φυσικά για τον Murray ήταν τι θα κάνει με αυτά τα δεδομένα. Σκέφτηκε ότι θα ήταν χρήσιμο να δημιουργήσει μία πλατφόρμα που θα μπορούσε κανείς να τα κατεβάσει, και να ενσωματώσει διαδραστικά γραφήματα που θα δίνουν μία ευκρινέστερη εικόνα γύρω από το ζήτημα. Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2015, ο Murray είχε δημοσιεύσει δεδομένα για ολόκληρη την πόλη της Νέας Υόρκης.
Μετά τη δημοσίευση της πλατφόρμας, δημοσιογράφοι, ακτιβιστές/τριες και κάτοικοι αιτούνταν στοιχεία και για τις δικές τους γειτονιές, πόλεις, χώρες. Σήμερα, το Inside Airbnb φιλοξενεί δεδομένα για περισσότερες από 100 πόλεις. Η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες αυτής της ευρείας βάσης δεδομένων, καθώς υπάρχουν στοιχεία για την Αθήνα, την Κρήτη, το Νότιο Αιγαίο και τη Θεσσαλονίκη.
Ειδικά για τον Δήμο Αθηναίων, τα στοιχεία είναι συντριπτικά. Ο Murray έκανε λόγο για περισσότερες από 12.000 καταχωρίσεις Airbnb, με το 90% εξ αυτών να αποτελούν ολόκληρα σπίτια ή διαμερίσματα και όχι δωμάτια. Την ίδια ώρα, το 60% των καταχωρήσεων έχουν γίνει από ιδιοκτήτες που διαθέτουν περισσότερα από ένα ακίνητα προς βραχυχρόνια μίσθωση. Είναι αυτοί που συχνά αναφέρονται ως multi hosts.
