Οι προεδρικές εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αποτελούν διαχρονικά ένα γεγονός παγκόσμιας σημασίας. Κόντρα σε προβλέψεις που μιλούσαν για ένα εκλογικό ντέρμπι ή ακόμα και για επικράτηση της Κάμαλα Χάρρις, ο Ντόναλντ Τραμπ επανεξελέγη πρόεδρος. Η εξέλιξη αυτή αντιμετωπίστηκε με μια στάση απορίας ή ακόμα και με έναν αυθόρμητο σοκ.
Το αποτέλεσμα των φετινών εκλογών μπορεί να ιδωθεί και ως ιστορικό. Για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια Ρεπουμπλικάνος υποψήφιος κερδίζει τη λαϊκή ψήφο ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ έγινε ο πρώτος πρώην πρόεδρος που επιστρέφει στον Λευκό Οίκο τα τελευταία 130 χρόνια.
Οι «Όψεις – Οι Η.Π.Α. σε σταυροδρόμι» εξετάζουν το πολιτικό στυλ και τα προγράμματα των υποψηφίων καθώς και τους πολιτικούς, κοινωνικούς και ιστορικούς παράγοντες που βοηθούν στην ερμηνεία του αποτελέσματος. Την επιμέλεια του φακέλου είχαν ο Αντώνης Γαλανόπουλος και η Μαρία Λούκα, συντονιστές projects στο Ινστιτούτο Eteron.
Στο εισαγωγικό του κείμενο, ο Αντώνης Γαλανόπουλος, διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, εστιάζει σε ορισμένα πολιτικά διδάγματα που μπορούμε να εξάγουμε από την προεκλογική περίοδο και το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών. Η έμφαση δίνεται στην καμπάνια των Δημοκρατικών, την απουσία θετικού μηνύματος και οράματος και την στροφή σε μια στείρα τακτική ηθικής καταδίκης και αποδοκιμασίας των πολιτικών αντιπάλων και των ψηφοφόρων τους. Τα πολιτικά κόμματα είναι αυτά που έχουν την ευθύνη να κινητοποιούν τους ψηφοφόρους. Για τον σκοπό αυτό, απαιτούνται πολιτικές απαντήσεις και εμπλοκή με τα ζητήματα που απασχολούν τους πολίτες και τις κοινωνικές ομάδες που επιθυμεί ένα κόμμα να εκπροσωπεί.
Ο Στέφανος Τύρος, ερευνητής στο Harvard Business School, εξηγεί ότι οι αμερικανικές εκλογές δεν κρίθηκαν στα identity politics αλλά στο αφήγημα γύρω από την οικονομική κατάσταση της χώρας συνολικά και των εργατικών τάξεων των Η.Π.Α. πιο συγκεκριμένα. Για να προσελκύσουν ξανά την εργατική τάξη, οι Δημοκρατικοί θα πρέπει να οικοδομήσουν ένα νέο αφήγημα με γνώμονα τις επιθυμίες των συγκεκριμένων κοινωνικών στρωμάτων για την καθημερινότητα, την ανάπτυξη και τις προοπτικές των τοπικών κοινωνιών.
Ο Γεώργιος Σαμαράς, επίκουρος καθηγητής Δημόσιας Πολιτικής στο King’s College, συνδέει τη νίκη του Τραμπ με το ευρύτερο διεθνές και ευρωπαϊκό πολιτικό περιβάλλον και το μέλλον της δημοκρατίας, θέτοντας στο επίκεντρο της ανάλυσής του τους επίδοξους μιμητές του Τραμπισμού στην Ευρώπη. Σύμφωνα με την εκτίμησή του, η επανεκλογή Τραμπ θα τροφοδοτήσει την ακροδεξιά παγκοσμίως και θα ενισχύσει τις αντιδημοκρατικές και διχαστικές πολιτικές. Η αλυσιδωτή επίδραση αυτής της εξέλιξης στην Ευρώπη απειλεί να κανονικοποιήσει τους ακροδεξιούς πολιτικούς αλλά και να ωθήσει mainstream κεντρώους ηγέτες προς μια ακροδεξιά στροφή.
Σε μια ανάλυση που εμπνέεται από τις κοινωνικο-επιτελεστικές θεωρίες του πεδίου των λαϊκιστικών σπουδών, ο Γιώργος Βενιζέλος, Marie Skłodowska-Curie Actions Fellow στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, εστιάζει στο πολιτικό στυλ του Ντόναλντ Τραμπ. Ο Βενιζέλος εξηγεί πως ο Τραμπ πέτυχε να αποκτήσει μια ευρεία διείσδυση στην Αμερικανική κοινωνία, την ίδια ώρα που οι Δημοκρατικοί αποσυνδέονταν από κρίσιμα κοινωνικά και εκλογικά στρώματα καθώς υιοθετούσαν μια αντι-λαϊκιστική και ελιτίστικη στάση. Ο ρόλος των Δημοκρατικών και συνολικά των φιλελεύθερων και προοδευτικών ελίτ στην άνοδο Trump δεν πρέπει να αγνοηθεί.
Η καθηγήτρια κοινωνικής ψυχολογίας και πρόεδρος του επιστημονικού συμβουλίου του ΕΛΙΔΕΚ, Ξένια Χρυσοχόου ισχυρίζεται ότι ο Τραμπ κατάφερε να κερδίσει χρησιμοποιώντας κοινωνιο-ψυχολογικούς μηχανισμούς που συντελούν στην εγκαθίδρυση της ιδεολογικής ηγεμονίας του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού και εκμεταλευόμενος τις συνθήκες που επικρατούσαν στο πολιτικό σώμα. Αντί να στεκόμαστε με απορία ή αγανάκτηση μπροστά στο αποτέλεσμα, είναι η στιγμή να δούμε τις βαθύτερες αιτίες που ωθούν ένα μεγάλο κομμάτι του κόσμου σε αυτές τις επιλογές και να δράσουμε ενάντια στη συστημική ανισότητα.
Ολοκληρώνοντας τον φάκελο, η Νένη Πανουργιά, ανθρωπολόγος, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Columbia, εξετάζει τα βαθύτερα αίτια πίσω από τη νίκη του Τραμπ, αμφισβητώντας τις κατά βάση οικονομικές αναλύσεις. Επομένως, μας καλεί να στρέψουμε το ενδιαφέρον μας στην εκπαίδευσης και στις αξίες του ανθρωπισμού. Υποχρέωση της Αριστεράς, καταλήγει, είναι να παρέμβει εκεί που η δημαγωγία, η προγραμματική απομόρφωση και η αντι-παιδεία δημιουργούν ένα εκλογικό σώμα που είναι ταυτόχρονα αδιάφορο και παραπληροφορημένο.