Ignacio Navarro & Σάντυ Φαμελιάρη – Κλίμα και Εκλογές: Q&A

Ignacio Navarro
Ειδικός σε θέματα ενέργειας στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace

Σάντυ Φαμελιάρη
Υπεύθυνη Προγραμμάτων για την Κλιματική Αλλαγή, Greenpeace Greece

1. Ποιοι είναι οι πιο κρίσιμοι τομείς ώστε η Ελλάδα να κάνει τα βήματα που χρειάζεται την επόμενη τετραετία για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης;

Ο δρόμος που θα ακολουθήσουμε μετά τον νέο εκλογικό κύκλο πρέπει να μας οδηγήσει σε μια κοινωνία που θέτει στο επίκεντρο την ευημερία των ανθρώπων και τη φροντίδα για τον πλανήτη. Η επιστήμη μας λέει ότι αυτή η δεκαετία είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και της κατάρρευσης της βιοποικιλότητας και ότι τα επόμενα τέσσερα χρόνια θα είναι καθοριστικά για την εφαρμογή των καλύτερων προτάσεων, την ενίσχυση της συνεργασίας των θεσμών και την αποφασιστική συμμετοχή των πολιτών.

Tα περισσότερα κόμματα έχουν ενσωματώσει το περιβαλλοντικό ζήτημα στο πρόγραμμά τους, κάτι που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως νίκη για την περιβαλλοντική προστασία. Από την άλλη πλευρά όμως, η αύξηση του «πράσινου» λόγου, υποτίθεται υπέρ του περιβάλλοντος και των συναφών οικονομικών τομέων, δε μεταφράζεται σε μέτρα, κανονισμούς και πολιτικές που στοχεύουν πραγματικά στη διασφάλιση της σύζευξης του εθνικού κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου με τις ανάγκες των οικοσυστημάτων μας. Αντίθετα, εγκρίνονται πολιτικές που είναι επιβλαβείς για το περιβάλλον.

Παρουσιάζουμε 5 σημεία-κλειδιά για να προχωρήσουμε σε μια πράσινη πορεία υπέρ του πλανήτη, της κοινωνίας και της δημοκρατίας στον τομέα των πολιτικών προγραμμάτων για αυτές τις εκλογές:

ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΘΕΡΜΑΝΣΗ ¹

Τα ορυκτά καύσιμα δεν αποτελούν πλέον επιλογή για το κλίμα, τους ανθρώπους, την οικονομία και την ειρήνη.

• Αποκλεισμός του πετρελαίου και του αερίου από την ενέργεια και τη θέρμανση, που στοχεύει σε μείωση τουλάχιστον 70% των εκπομπών άνθρακα έως το 2030.
• Αποτελεσματικά μέτρα και προγράμματα για την επιτάχυνση της απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα του ηλεκτρικού συστήματος. Φιλόδοξοι βραχυπρόθεσμοι στόχοι για αναβάθμιση και βελτίωση του ενεργειακού δικτύου, επικαιροποίηση της Εθνικής Χωροταξικής Πολιτικής και συγκεκριμένα μέτρα για υιοθέτηση των “solar-ready” κτιρίων.
• Δεν υπάρχει ενεργειακή μετάβαση αν κάποιοι/ες μένουν πίσω. Στήριξη εκείνων που ξοδεύουν >10% του ετήσιου εισοδήματός τους σε ενεργειακές ανάγκες. Στόχευση σε 100% NZEB κτίρια έως το 2050, ξεκινώντας με καλύτερα προγράμματα χρηματοδότησης, ένταξη των NZEB στο Εξοικονομώ και πολιτικές μεταρρυθμίσεις για ταχύτερες και αξιόπιστες ανακαινίσεις σε υφιστάμενα κτίρια.
• Είναι απαραίτητο να έχουμε μια μετάβαση χωρίς αποκλεισμούς που ενθαρρύνει τον ρόλο των πολιτών, όχι μόνο ως καταναλωτές αλλά και ως παραγωγούς και να διανείμει τα τεράστια οφέλη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

ΓΕΩΡΓΙΑ

Επείγουσα στροφή σε βιώσιμο, ανθεκτικό και δίκαιο αγροδιατροφικό σύστημα, με επίκεντρο τον άνθρωπο και τη βιοποικιλότητα. Μοντέλο γεωργίας και κτηνοτροφίας που μειώνει την πίεση στα δάση και τα οικοσυστήματα, διατηρεί υγιή τον πλανήτη και συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, που μπορεί να εγγυηθεί την παραγωγή επαρκούς, ασφαλούς, υγιεινής και θρεπτικής τροφής σε προσιτές τιμές για όλους και εξασφαλίζει σταθερό αξιοπρεπές εισόδημα σε αγρότες και κτηνοτρόφους με βιώσιμες πρακτικές. Η έμφαση στην εντοπιότητα και τη βιωσιμότητα συμβάλλει στη μείωση της εξάρτησης της διατροφικής ασφάλειας της χώρας από τις εισαγωγές.

Τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν προς αυτήν την κατεύθυνση είναι:

• Στηριξη βιώσιμων παραγωγών και όχι στρεμμάτων
• Εξασφάλιση πρόσβασης στην αγορά και ενίσχυση τοπικής βιώσιμης ανάπτυξης
• Εκπαίδευση παραγωγών σε βιώσιμες αγροτικές μεθόδους
• Παραγωγή τροφής για τους ανθρώπους και όχι για την κτηνοτροφία
  Περισσότερα λαχανικά και λιγότερο κρέας για καλύτερη υγεία.

ΦΥΣΗ-ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ

Τα υγιή οικοσυστήματα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανθεκτικότητα της κοινωνίας μας στις περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές κρίσεις που αντιμετωπίζουμε. Χρειαζόμαστε ισχυρή περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτικές που ρυθμίζουν την οικονομική δραστηριότητα με γνώμονα το σεβασμό και την προστασία των οικοσυστημάτων, καθώς και τη δημιουργία και ουσιαστική λειτουργία προστατευόμενων περιοχών, θαλάσσιων και χερσαίων.

Τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν προς αυτήν την κατεύθυνση περιλαμβάνουν:

• Δημιουργία νέων προστατευόμενων περιοχών
• Ουσιαστική υποστήριξη των Φορέων Διαχείρισης
• Συνεκτικό εθνικό χωροταξικό σχεδιασμό
• Φρένο στην καταπάτηση του αιγιαλού, των δασών και των υγροτόπων της χώρας
• Ενίσχυση των ελέγχων και των ελεγκτικών μηχανισμών, επιβολή αποτρεπτικών προστίμων
• Νέα αλιευτική οικονομία που αναδεικνύει τη σημασία της ηπιας βιώσιμης αλιείας και την προστασία των ιχθυαποθεμάτων
• Δραστικό περιορισμό της ρύπανσης που καταλήγει στη θάλασσα, λαμβάνοντας μέτρα περιορισμού παραγωγής πλαστικού
• Ακύρωση σχεδίων για έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων.

ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

Είναι σημαντικό να μειωθεί η χρήση αυτοκινήτου στις μεγάλες πόλεις και να ενισχυθούν τα μέσα συλλογικής μεταφοράς. Οι δημόσιες συγκοινωνίες μπορούν να εξυπηρετήσουν μεγάλο αριθμό ατόμων σε σύγκριση με τα ιδιωτικά οχήματα, ελαχιστοποιώντας τη συμφόρηση και τους κατά κεφαλήν ρύπους μετακινήσεων.

Οι βιώσιμες μετακινήσεις (όπως περπάτημα, ποδήλατο, ηλεκτρικό ποδήλατο, δημόσιες συγκοινωνίες, πατίνι, τα κοινόχρηστα αυτοκίνητα), πρέπει να είναι αξιόπιστες, εύκολα προσβάσιμες και οικονομικές, τόσο στις πόλεις όσο και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές. Οι πολιτικές παρεμβάσεις ² για την προώθηση των βιώσιμων μετακινήσεων πρέπει να εφαρμόσουν στρατηγικές ελαχιστοποίησης των δυσκολιών των ευάλωτων ομάδων βάσει της εμπειρίας τους σχετικά με τις μετακινήσεις. Απαραίτητη είναι φυσικά η απαγόρευση μηχανών εσωτερικής καύσης το συντομότερο δυνατό.

ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΠΟΛΕΙΣ

• Τερματισμός σχεδίων αστικοποίησης και ανάπτυξης που απειλούν την προστασία και διατήρηση των χώρων πρασίνου και των τοπικών φυσικών οικοσυστημάτων, όπως τα δάση, υγρότοποι και βουνά, εντός των αστικών περιοχών.
• Προώθηση της κοινωνικής σύνδεσης και της ένταξης μεταξύ των κοινοτήτων με την εισαγωγή πολιτικών για τα δημόσια αγαθά, όπως το πράσινο και οι δημόσιοι χώροι, οι οποίες βασίζονται στα πιο πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία και προαγωγή της ευημερίας των ανθρώπων

2. Γιατί είναι τόσο σημαντικοί και πως αφορούν την καθημερινότητα των πολιτών;

Η Ελλάδα είναι μια χώρα ιδιαίτερα ευάλωτη στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Συνολικά, οι συνθήκες αναμένεται να αλλάξουν προς το χειρότερο. Υπάρχουσες μελέτες, υπολογίζουν ότι μέχρι το 2050 οι ημέρες καύσωνα θα αυξηθούν κατά 15-20 στον αριθμό τον χρόνο. Τα επίπεδα βροχόπτωσης θα μειωθούν από 10% ως και 30%, αλλά θα έχουμε πιο έντονα ξαφνικά φαινόμενα (ενώ οι βροχές αναμένεται να είναι πιο απότομες, συντομες και βίαιες). Ο αριθμός ημερών με υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς θα αυξηθεί μεταξύ 15% και 70%, ενώ πολύ πιο συχνά θα είναι τα ακραία φαινόμενα μακράς ξηρασίας.

Όλα τα παραπάνω αναμένεται να οδηγήσουν σε μειωμένη αγροτική παραγωγικότητα, υψηλότερες τιμές τροφίμων και μειωμένα έσοδα από τις εξαγωγές. Στις μεγάλες πόλεις, τα κύματα καύσωνα συνεπάγονται αυξημένη ζήτηση για δροσισμό, ενώ οι αλλαγές στα πρότυπα βροχοπτώσεων μπορούν να επηρεάσουν την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας. Το κόστος προσαρμογής του ενεργειακού τομέα σε αυτές τις αλλαγές είναι σημαντικό και ειδικά για τα περισσότερα ευάλωτα άτομα. Όσον αφορά την υγεία, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα είναι σημαντικές, με έμφαση σε ευάλωτες ομάδες (ατομα με αναπνευστικα προβληματα, καρδιαγγειακά κοκ).

Χρειαζόμαστε μέτρα για τον μετριασμό και την προσαρμογή στις επιπτώσεις προκειμένου να προστατευθεί η δημόσια υγεία, όπως η αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού για τους κινδύνους του καύσωνα, η βελτίωση της ποιότητας του αέρα και του νερού και η εφαρμογή προγραμμάτων ελέγχου των μεταδιδόμενων ασθενειών. Τα κύματα καύσωνα μπορεί να οδηγήσουν σε αφυδάτωση, θερμική εξάντληση και θερμοπληξία, δυνητικά θανατηφόρα, ειδικά για ηλικιωμένους, παιδιά και άτομα με προϋπάρχουσες παθήσεις.

3. Με δεδομένο ότι η επόμενη βουλή θα έχει καίριο ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, με ποια κριτήρια το εκλογικό σώμα μπορεί να αξιολογήσει τα πολιτικά κόμματα;

Ανεξαρτήτως του ποιος θα έχει την κυβέρνηση, σε τόσο καίρια ζητήματα οι μικροπολιτικές περισσεύουν και χρειάζεται συμφωνία και χάραξη πολιτικής βασισμένη στην επιστήμη. Είναι απαραίτητη η διακομματική συνεργασία. Οι εκθέσεις αξιολόγησης της IPCC ολοκληρώθηκαν και το κοινό στοιχείο είναι η ανάγκη σταδιακής μείωσης εκπομπών μέχρι το μηδενισμό τους το 2050 με εμπροσθοβαρή προσπάθεια, ενώ ο IEA κατέκρινε τα σχέδια για εξορύξεις αερίου και σχετικές επενδύσεις για την επέκταση νέων υποδομών μεταφοράς και αποθήκευσής του στην Ελλάδα. ³ Πρέπει να στραφούμε σε ΑΠΕ και αποθήκευση, εξοικονόμηση ενέργειας και να αποκλείσουμε όλα τα ορυκτά καύσιμα.

Με απόλυτη ειλικρίνεια, λοιπόν, δεν υπάρχει κανένα κόμμα που να έχει ως ώρας υιοθετήσει αυτούσιες τις συγκεκριμένες θέσεις. Επομένως, το κριτήριο διαμορφώνεται ως “ποιο κόμμα είναι πιο κοντά” ή “ποιο κόμμα είναι πιο ανοιχτό να ακούσει επιστήμη/ΚτΠ κλπ” ή κυρίως “ποιο κόμμα δηλώνει αποφασισμένο για ενεργειακή μετάβαση με δημοκρατικούς όρους” με συμμετοχή πολιτών σε αποφάσεις και έργα.

4. Τελικά υπάρχει η αναγκαία πληροφορία για να μπορέσει να αποκωδικοποιήσει ο/η ψηφοφόρος τις θέσεις των κομμάτων για την κλιματική κρίση;

Δεν υπάρχει είναι η σύντομη απάντηση. Σε δηλώσεις όλοι οι εκπρόσωποι λένε γενικά και αόριστα ότι η κλιματική κρίση είναι σημαντικό πρόβλημα, ακόμη και ότι θα αποτελέσει προτεραιότητα, αλλά στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν καταθέτουν ολοκληρωμένες προτάσεις. Ακόμη κι αν υπάρχουν όμως, η έλλειψη ενός “παρατηρητηρίου” καθιστά δύσκολη την ανεύρεση και σύγκρισή τους με στόχο την απόφαση ψήφου.

Βιβλιογραφία: