Αποστόλης Καλτσής – Κλίμα και Εκλογές: Q&A
1. Ποιοι είναι οι πιο κρίσιμοι τομείς ώστε η Ελλάδα να κάνει τα βήματα που χρειάζεται την επόμενη τετραετία για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης;
- Μείωση της κατανάλωσης ενέργειας σε όλους τους τομείς (ηλεκτροπαραγωγή, μεταφορές, αγορά), με την εφαρμογή κινήτρων για τη μείωση, αλλά και κοινωνικών κριτηρίων (δηλαδή η απαίτηση για τη μείωση δεν μπορεί να είναι οριζόντια, αλλά διαβαθμισμένη) και επιβολή λελογισμένων περιορισμών στην κατάχρηση ενέργειας για πολυτελείς σκοπούς.
2. Θωράκιση της ιδιαίτερα πλούσιας βιοποικιλότητας της Ελλάδας από την κλιματική κρίση με την ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου για την προστασία της Φύσης: έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων και σχεδίων διαχείρισης για τις Προστατευόμενες Περιοχές (ΠΠ) του Δικτύου NATURA 2000, πλήρης θεσμική κάλυψη των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά (Important Bird Areas, IBAs) και των Καίριων Περιοχών Βιοποικιλότητας (Key Biodiversity Areas, KBAs), χαρακτηρισμός και προστασία των Αδιατάρακτων Φυσικών Περιοχών (Undisturbed Natural Areas), ενεργή και αποτελεσματική προστασία των οικοτόπων και ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος και εκτός ΠΠ. Απαρέγκλιτη εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου οριζόντια σε όλες τις τομεακές πολιτικές. Έμφαση σε έργα αποκατάστασης της φύσης, όπως προβλέπει η Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα της ΕΕ μέχρι το 2030.
3. Αύξηση του μεριδίου/συμμετοχής των ΑΠΕ αλλά θέτοντας ως πρωταρχικό γνώμονα περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια, δηλαδή σε ισορροπία με άλλες σημαντικές παραμέτρους που συχνά θίγονται βάναυσα από την τρέχουσα θεώρηση στην ανάπτυξη των ΑΠΕ. Εφαρμογή μέτρων όπως δωρεάν παροχή ηλιακού θερμοσίφωνα στα νοικοκυριά, εξοπλισμό όλου του δημόσιου φωτισμού με ηλιακά πάνελ.
2. Γιατί είναι τόσο σημαντικοί και πως αφορούν την καθημερινότητα των πολιτών;
- Η δημόσια συζήτηση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης τείνει να περιοριστεί αποκλειστικά γύρω από την «ανάπτυξη των ΑΠΕ», η οποία εδώ και πολύ καιρό αφορά ουσιαστικά μεγάλα έργα από έναν περιορισμένο αριθμό εταιρειών. Το γεγονός αυτό, πέρα από το ότι η ανάπτυξη των μεγάλων έργων ΑΠΕ δεν είναι επαρκής από μόνη της ως δράση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, ενώ εμφανίζει και παράπλευρα προβλήματα (όπως η αλλαγή και η σύγκρουση χρήσεων γης και η πίεση στους φυσικούς πόρους και τη βιοποικιλότητα, τόσο για την κατασκευή, όσο και στην εγκατάσταση), στην ουσία βγάζει από το κάδρο την ευθύνη και τη δυνατότητα συνεισφοράς των πολιτών σε αυτή την προσπάθεια με καθημερινές ενέργειες, οι οποίες συλλογικά (και σωρευτικά) μπορούν να επιφέρουν σημαντικά αποτελέσματα.
2. Σκεπτόμενοι εκτός των τειχών των μεγάλων αστικών κέντρων, η βιοποικιλότητα και το φυσικό τοπίο αποτελούν, σε καθημερινή βάση, πυλώνα της ποιότητας ζωής και της οικονομικής δραστηριότητας (αγροκτηνοτροφική παραγωγή, τουρισμός, έρευνα) εκατομμυρίων πολιτών. Η θωράκισή της αποτελεί καθοριστικό παράγοντα διασφάλισης των παραπάνω, ενώ η ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου δημιουργεί πλαίσιο ασφάλειας για τη βιωσιμότητα αυτών των δραστηριοτήτων και κίνητρο για αποκέντρωση.
3. Η αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή αποτελεί μεν βασικό στόχο, ωστόσο δεν είναι ούτε η αποκλειστική απάντηση στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, ούτε μπορεί να συνεχιστεί με τον τρόπο που γίνεται μέχρι σήμερα, ο οποίος θίγει άλλους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς πόρους, αξιολογώντας τους αυθαίρετα ως «υποδεέστερης σημασίας», προς όφελος αποκλειστικά της κερδοφορίας των έργων. Η προστασία της βιοποικιλότητας και του τοπίου, η ορθή χωρική κατανομή των ενεργειακών έργων, η επάρκεια τροφίμων και καλλιεργήσιμης γης, η διαθεσιμότητα του νερού, η διασφάλιση του επιμερισμού των κερδών από τα ενεργειακά έργα σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερα τμήματα της κοινωνίας (π.χ. με τον καθορισμό ενός αξιόλογου ελάχιστου ποσοστού της ενεργειακής «πίτας» σε έργα οικιακής κλίμακας ή μικρών συνεργατικών σχημάτων) είναι παράμετροι που πρέπει ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΣ να εισαχθούν στον μελλοντικό σχεδιασμό των έργων ΑΠΕ, αλλά και στην αξιολόγηση των υπό σχεδιασμό έργων.
3. Με δεδομένο ότι η επόμενη βουλή θα έχει καίριο ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, με ποια κριτήρια το εκλογικό σώμα μπορεί να αξιολογήσει τα πολιτικά κόμματα;
Για περίπου μία δεκαετία ζήσαμε τη σημαντική υποχώρηση κοινωνικών και περιβαλλοντικών κεκτημένων, προς όφελος μιας αόριστης και γενικόλογης «ανάπτυξης», η οποία ωστόσο παραμένει στο επίκεντρο της πολιτικής ρητορικής, σχεδόν από όλες τις πλευρές. Αυτή η ανάπτυξη όμως, προσδιορίζεται μόνο ως οικονομικός – ποσοτικός δείκτης (ως αύξηση – growth) και όχι ως ποιοτικός (ως ποιότητα ζωής, βιοτικό επίπεδο). Σε αυτό το πλαίσιο, ακόμα και η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης τελικά γίνεται απλά ένας πυλώνας αυτού του είδους ανάπτυξης, ως «πράσινη ανάπτυξη», χωρίς να αμφισβητείται η οικονομική αύξηση ως παράγοντας πρόκλησης και επιδείνωσης της κλιματικής κρίσης.
Συμπερασματικά, το κριτήριο αξιολόγησης των πολιτικών κομμάτων θα ήταν το πώς προσεγγίζουν την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης: υιοθετώντας σχεδόν ανέξοδα την κρατούσα θεώρηση που εστιάζει στην κερδοφορία των εμπλεκόμενων επιχειρηματικών ομίλων ή προβάλλοντας κριτήρια βιωσιμότητας που θα απλώνονται σε μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού (κίνητρα για την ενεργή συμμετοχή των πολιτών στον ενεργειακό μετασχηματισμό, αυστηρή προστασία του υποκείμενου που απειλείται περισσότερο από την κλιματική κρίση λόγω περιορισμένης δυνατότητας αντίδρασης, δηλαδή της βιοποικιλότητας).
4.Τελικά υπάρχει η αναγκαία πληροφορία για να μπορέσει να αποκωδικοποιήσει ο/η ψηφοφόρος τις θέσεις των κομμάτων για την κλιματική κρίση;
Ναι και όχι.
Ναι, επειδή αν ο/η ψηφοφόρος ξεψαχνίσει τα αναλυτικά προγράμματα όλων των κομμάτων πιθανότατα θα βρει τη σχετική πληροφορία, ασχέτως αν αυτή θεωρηθεί επαρκής και μη γενικόλογη. Όχι, επειδή η σοβαρότητα του συγκεκριμένου ζητήματος (της κλιματικής κρίσης) θα απαιτούσε οι αναλυτικές προτάσεις των κομμάτων για αυτό το θέμα να βρίσκονται στο προσκήνιο του δημόσιου λόγου τους, ώστε να μπορεί να φτάνει η πληροφορία σε μεγαλύτερο τμήμα του εκλογικού σώματος. Η συνήθης έκφραση «εμείς υποστηρίζουμε την ανάπτυξη των ΑΠΕ» ως απάντηση-πασπαρτού στα πολύπλοκα ζητήματα που προκύπτουν από την κλιματική κρίση, ούτε ικανοποιεί, ούτε επαρκεί για να καλύψει τις απαιτήσεις των ευαισθητοποιημένων πολιτών για την προσέγγιση αυτού του σύνθετου ζητήματος.
