Nίκος Μάντζαρης – Κλίμα και Εκλογές: Q&A
1. Ποιοι είναι οι πιο κρίσιμοι τομείς ώστε η Ελλάδα να κάνει τα βήματα που χρειάζεται την επόμενη τετραετία για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης;
Σίγουρα πρέπει να εστιάσουμε στους τομείς της οικονομίας που επιβαρύνουν περισσότερο την ατμόσφαιρα με αέρια του θερμοκηπίου.
Πρώτος και κύριος είναι ο τομέας της ηλεκτροπαραγωγής. Παρά τα βήματα προόδου που έγιναν τα τελευταία χρόνια με τη μείωση της λιγνιτικής παραγωγής -η οποία έχει με διαφορά τη μεγαλύτερη ένταση άνθρακα- οι εκπομπές του τομέα μεταξύ 2020 και 2022 φαίνεται να έχουν «σκαλώσει» στους περίπου 20 εκ. τόνους τον χρόνο τη στιγμή που ως το 2030 πρέπει να πέσουν σε 7 εκ. τόνους το πολύ, σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), και στο 0 ως το 2035 αν η Ελλάδα θέλει να συνεισφέρει ουσιαστικά στην προσπάθεια συγκράτησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1.5 βαθμό Κελσίου.
Ωστόσο, με πρόσχημα την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης η διαφαινόμενη διακομματική στήριξη σε μια επιστροφή στον λιγνίτη, ακόμα και στην αναβολή της ημερομηνίας πλήρους απολιγνιτοποίησης πέρα από το 2028, δε δημιουργεί αισιοδοξία. Την ίδια διακομματική στήριξη φαίνεται να απολαμβάνει και η φρενήρης ανάπτυξη νέων υποδομών ορυκτού αερίου συμπεριλαμβανομένων αγωγών, σταθμών LNG αλλά και νέων μονάδων καύσης, όπως επίσης και η αξιοποίηση των θρυλούμενων εγχώριων κοιτασμάτων ορυκτού αερίου και πετρελαίου. Κι όλα αυτά τη στιγμή που ο τομέας της ηλεκτροπαραγωγής χρειάζεται το ακριβώς αντίθετο, στροφή δηλαδή στις ΑΠΕ, τη διαχείριση της ζήτησης και την αποθήκευση ενέργειας προκειμένου να προστατευτεί το κλίμα, η δημόσια υγεία αλλά και η εθνική οικονομία.
Ο δεύτερος κομβικός τομέας είναι αυτός της ενεργοβόρου βιομηχανίας, κυρίως δηλαδή διυλιστηρίων και τσιμεντοβιομηχανίας. Οι εκπομπές αυτού του τομέα παρέμειναν πεισματικά στάσιμοι τις τελευταίες δεκαετίες καθώς οι βιομηχανίες απολάμβαναν πολλών εξαιρέσεων και προνομίων όπως για παράδειγμα τα δωρεάν δικαιώματα εκπομπών, το δικαίωμα δηλαδή να ρυπαίνουν χωρίς να πληρώνουν.
Ωστόσο αυτό το «δικαίωμα» βαίνει προς το τέλος του σύμφωνα με την πρόσφατη αναθεώρηση της σχετικής οδηγίας για το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ). Συνεπώς και οι ελληνικές βιομηχανίες πρέπει να αλλάξουν τις παραγωγικές τους διεργασίες προκειμένου να μειώσουν το ανθρακικό τους αποτύπωμα. Η ελληνική πολιτεία πρέπει να αλλάξει πολιτική και αντί των επιδοτήσεων που δίνει στη βιομηχανία ως τώρα, να διοχετεύσει πόρους για τον εκσυγχρονισμό των βιομηχανικών διεργασιών με στόχο τη μόνιμη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος.
Ο τρίτος τομέας στο οποίο πρέπει να τεθούν οι βάσεις για μια επανάσταση στην επόμενη τετραετία είναι ο τομέας των μεταφορών ο οποίος συναγωνίζεται τα τελευταία χρόνια τους δύο προηγούμενους τομείς για τα «σκήπτρα» στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Η ανάπτυξη υποδομών ηλεκτροκίνησης, η δραστική αύξηση του στόλου των ηλεκτροκινούμενων αυτοκινήτων αλλά και η αυξημένη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς και του ποδηλάτου είναι μερικά από τα κύρια μέτρα που μπορούν να επιφέρουν σημαντικό περιορισμό του ανθρακικού αποτυπώματος των μεταφορών.
Πολύ σημαντικός είναι και ο τομέας των κτιρίων. Εκεί προτεραιότητα πρέπει να έχει η ενεργειακή αναβάθμισή τους όπου υπάρχει πολύ μεγάλο περιθώριο λόγω της παλαιότητας του κτιριακού μας αποθέματος. Καθοριστικής σημασίας θα είναι και ο εξηλεκτρισμός της θέρμανσης με αντικατάσταση λεβήτων πετρελαίου και ορυκτού αερίου με αντλίες θερμότητας και παράλληλη κάλυψη των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια νοικοκυριών και επιχειρήσεων από συστήματα φωτοβολταϊκών και εφαρμογή ενεργειακού συμψηφισμού. Πρόκειται για μέτρα τα οποία όχι μόνο θα μειώσουν το ανθρακικό αποτύπωμα των κτιρίων αλλά θα θωρακίσουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις από αυτή και μελλοντικές κρίσεις ενεργειακών τιμών.
Τέλος, στην επόμενη τετραετία πρέπει επιτέλους να ξεκινήσουν εντατικά έργα αποκατάστασης της φύσης καθώς, πέρα από την αξία που έχει η προστασία και η ενίσχυσή της για την ποιότητα της ζωής μας, αποτελεί και σημαντικό ανάχωμα απέναντι στην κλιματική κρίση και την προσαρμογή στις αλλαγές που αυτή έχει ήδη προκαλέσει.
2. Γιατί είναι τόσο σημαντικοί και πως αφορούν την καθημερινότητα των πολιτών;
Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης επηρεάζει ήδη την ποιότητα της ζωής μας και την εθνική μας οικονομία. Κι αυτό τη στιγμή που είμαστε ακόμα στον +1,1 βαθμό Κελσίου σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Είναι προφανές ότι ακόμα και ο επιστημονικά ανεπαρκής στόχος μείωσης των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% το 2030 σε σχέση με το 1990 αποκτά υπαρξιακή σημασία για την ανθρωπότητα. Αυτός ο στόχος θα είναι αδύνατον να επιτευχθεί αν δεν αλλάξει άρδην ολόκληρη η οικονομία και ο τρόπος ζωής καθώς δεν επαρκεί απλώς η παύση της χρήσης του λιγνίτη ή μόνο ο τομέας της ηλεκτροπαραγωγής.
Ο τρόπος με τον οποίο μετακινούμαστε, τρεφόμαστε, διαχειριζόμαστε τα απορρίμματά μας καθώς και ο τρόπος με τον οποίο παράγουμε και καταναλώνουμε ενέργεια πρέπει να γίνει πιο βιώσιμος. Είναι βέβαιο ότι οι παραπάνω αλλαγές στις συνήθειες και την καθημερινότητά μας δεν θα είναι εύκολες. Ωστόσο όπως απέδειξε η τρέχουσα ενεργειακή κρίση η οποία έχει την πηγή της στην εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα, είναι επίσης βέβαιον ότι οι αλλαγές είναι και προς το οικονομικό συμφέρον όλων μας.
3. Με δεδομένο ότι η επόμενη βουλή θα έχει καίριο ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, με ποια κριτήρια το εκλογικό σώμα μπορεί να αξιολογήσει τα πολιτικά κόμματα;
Προφανώς με βάση τις θέσεις τους πάνω στα σχετικά ζητήματα αλλά και τον βίο και πολιτεία των κομμάτων κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής τους. Για παράδειγμα όταν ένα κόμμα όσο κυβερνούσε προωθούσε και επιδοτούσε τη χρήση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας, εμποδίζοντας παράλληλα την ανάπτυξη των ΑΠΕ ή στερώντας πόρους από δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας, δύσκολα μπορεί να πείσει προεκλογικά ότι θα κάνει το αντίθετο στο μέλλον. Θα χρειαστεί να γίνει πολύ συγκεκριμένο στις θέσεις του, κάνοντας παράλληλα αυτοκριτική στη στάση του στο παρελθόν.
4. Τελικά υπάρχει η αναγκαία πληροφορία για να μπορέσει να αποκωδικοποιήσει ο/η ψηφοφόρος τις θέσεις των κομμάτων για την κλιματική κρίση;
Δυστυχώς τα κόμματα ως τώρα έχουν γενικόλογες και συχνά αντικρουόμενες μεταξύ τους θέσεις για τα βασικά ζητήματα της ενέργειας και της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης στα επίσημα προγράμματά τους, παρά τους περί του αντιθέτου ισχυρισμούς τους. Επίσης υπάρχουν πολύ σημαντικές αποκλίσεις εντός των πολιτικών κομμάτων σε κομβικά ζητήματα οι οποίες εκφράζονται από διάφορους εκπροσώπους τους ανάλογα με το κοινό. Ο μόνος τρόπος να ενημερωθούν οι ψηφοφόροι είναι να ζητήσουν συγκεκριμένες απαντήσεις σε βασικά ερωτήματα που σχετίζονται με την ενεργειακή και κλιματική πολιτική της χώρας.
